________________
२९६
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
(१.१.९-९)
तेनाकारेन जातो तज्जो, तस्स विसंवादनस्स अनुरूपोति अत्थो। वायामोति वायामसीसेन पयोगमाह । वीरियप्पधाना हि कायिकवाचसिककिरिया इध अधिप्पेता, न वायाममत्तं । विसंवादनाधिप्पायेन पयोगे कतेपि अपरेन तस्मिं अत्थे अविज्ञाते विसंवादनस्स असिज्झनतो परस्स तदत्थविजाननम्पि एकसम्भारभावेन वुत्तं । केचि पन "अभूतवचनं, विसंवादनचित्तं, परस्स तदत्थविजानन"न्ति तयो सम्भारे वदन्ति । कायिकोव साहत्थिकोति कोचि मओय्याति तं निवारणत्थं "सो कायेन वा"तिआदि वुत्तं । ताय चे किरियाय परो तमत्थं जानातीति तङ्खणे वा दन्धताय विचारेत्वा पच्छा वा जाननं सन्धाय वुत्तं। अयन्ति विसंवादको । किरियसमुट्ठापिकचेतनाक्खणेयेवाति कायिकवाचसिककिरियसमुट्ठापिकाय चेतनाय पवत्तक्खणे एव । मुसावादकम्मुना बज्झतीति विसंवादनचेतनासङ्घातेन मुसावादकम्मुना सम्बन्धीयति, अल्लीयतीति वा अत्थो । सचेपि दन्धताय विचारेत्वा पच्छा चिरेनापि परो तदत्थं जानाति, सन्निट्ठापकचेतनाय निब्बत्तत्ता तङ्खणेयेव बज्झतीति वुत्तं होति ।
"एको पयोगो साहत्थिकोवा"ति इदं पोराणट्ठकथासु आगतनयेन वुत्तन्ति इध सङ्गहट्ठकथाय सङ्गहकारस्स अत्तनो मतिभेदं दस्सेतुं “यस्मा पना"तिआदि वुत्तं । तत्थ "यथा...पे०... तथा"ति एतेन साहत्थिको विय आणत्तिकादयोपि गहेतब्बा, अग्गहणे कारणं नत्थि परस्स विसंवादनभावेन तस्सदिसत्ताति दस्सेति, "इदमस्स...पे०... आणापेन्तोपी"ति आणत्तिकस्स गहणे कारणं, "पण्णं...पे०... निस्सज्जन्तोपी"ति निस्सग्गियस्स, “अयमत्थो...पे०... ठपेन्तोपी"ति थावरस्स। यस्मा विसंवादेतीति सब्बत्थ सम्बन्धो । पण्णं लिखित्वाति तालादीनं पण्णं अक्खरेन लिखित्वा, पण्णन्ति वा भुम्मत्थे उपयोगवचनं । तेन वुत्तं “तिरोकुट्टादीसूति [कुड्डादीसु (दी० नि० अट्ठ० १.८)] पण्णे अक्खरं लेखनिया लिखित्वाति. अत्थो । वीमंसित्वा गहेतब्बाति अत्तनोमतिया सब्बदुब्बलत्ता अनत्तुक्कंसनेन वुत्तं । किञ्हेत्थ विचारेतब्बकारणं अस्थि सयमेव विचारितत्ता ।
सच्चन्ति वचीसच्चं, सच्चेन सच्चन्ति पुरिमेन वचीसच्चेन पच्छिमं वचीसच्चं । पच्चयवसेन धातुपदन्तलोपं सन्धाय "सन्दहती"ति वुत्तं । सद्दविदू पन -
“विपुब्बो धा करोत्यत्थे, अभिपुब्बो तु भासने । न्यासंपुब्बो यथायोगं, न्यासारोपनसन्धिसूति ।। -
296
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org