________________
१४०
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
(१.१.१-१)
कारणभूतानं सिद्धि वुत्ता तदविनाभावतो, एवं अविक्खेपेन फलभूतेन सद्धम्मस्सवनसप्पुरिसूपनिस्सयानं कारणभूतानं सिद्धि वत्तब्बा सिया अस्सुतवतो, सप्पुरिसूपनिस्सयविरहितस्स च तदभावतो। एवं सन्तेपि “न हि विक्खित्तचित्तो"तिआदिसमत्थनवचनेन अविक्खेपेन, सप्पुरिसूपनिस्सयेन च कारणभूतेन सद्धम्मस्सवनस्सेव फलभूतस्स सिद्धि वुत्ता, कस्मा पनेवं वुत्ताति? वुच्चतेअधिप्पायन्तरसम्भवतो हि तथा सिद्धि वुत्ता। अयं पनेत्थाधिप्पायो - सद्धम्मस्सवनसप्पुरिसूपनिस्सया न एकन्तेन अविक्खेपस्स कारणं बाहिरकारणत्ता, अविक्खेपो पन सप्पुरिसूपनिस्सयो विय सद्धम्मस्सवनस्स एकन्तकारणं अज्झत्तिककारणत्ता, तस्मा एकन्तकारणे होन्ते किमत्थिया अनेकन्तकारणं पति फलभावपरिकप्पनाति तथायेवेतस्स सिद्धि वुत्ताति । एत्थ च पठमं फलेन कारणस्स सिद्धिदस्सनं नदीपूरेन विय उपरि वुट्ठिसब्भावस्स, दुतियं कारणेन फलस्स सिद्धिदस्सनं एकन्तवस्सिना विय मेघवुट्ठानेन वुट्ठिपवत्तिया ।
“अपरो नयो"तिआदिना अञथापि दीपेतब्बत्थमाह, यस्मा न होतीति सम्बन्धो । एवन्ति...पे०... नानाकारनिद्देसोति हेट्ठा वृत्तं, सो च आकारोति सोतद्वारानुसारविज्ञाणवीथिसङ्घातस्स चित्तसन्तानस्स नानाकारेन आरम्मणे पवत्तिया नानत्थब्यञ्जनग्गहणसङ्घातो सो भगवतो वचनस्स अत्थब्यञ्जनप्पभेदपरिच्छेदवसेन सकलसासनसम्पत्तिओगाहनाकारो | एवं भद्दकोति निरवसेसपरहितपारिपूरिभावकारणत्ता एवं यथावुत्तेन नानत्थब्यञ्जनग्गहणेन सुन्दरो सेट्ठो, समासपदं वा एतं एवं ईदिसो भद्दो यस्साति कत्वा । न पणिहितो अप्पणिहितो, सम्मा अप्पणि हितो अत्ता यस्साति तथा, तस्स । पच्छिमचक्कद्वयसम्पत्तिन्ति अत्तसम्मापणिधिपुब्बेकतपुञतासङ्घातगुणद्वयसम्पत्तिं । गुणस्सेव हि अपरापरवुत्तिया पवत्तनतुन चक्कभावो । चरन्ति वा एतेन सत्ता सम्पत्तिभवं, सम्पत्तिभवेसूति वा चक्कं। यं सन्धाय वुत्तं “चत्तारिमानि भिक्खवे, चक्कानि, येहि समन्नागतानं देवमनुस्सानं चतुचक्कं वत्तती"तिआदि (अ० नि० १.४.३१) पच्छिमभावो चेत्थ देसनाक्कमवसेनेव। पुरिमचक्कद्वयसम्पत्तिन्ति पतिरूपदेसवाससप्पुरिसूपनिस्सयसङ्घातगुणद्वयसम्पत्तिं । सेसं वुत्तनयमेव | तस्माति पुरिमकारणं पुरिमस्सेवाति इध कारणमाह "न ही"तिआदिना।
तेन किं पकासितन्ति आह "इच्चस्सा"तिआदि । इति इमाय चतुचक्कसम्पत्तिया कारणभूताय । अस्स थेरस्स। पच्छिमचक्कद्वयसिद्धियाति पच्छिमचक्कद्वयस्स अस्थिभावेन
140
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org