________________
(१.१.१-१)
परिब्बाजककथावण्णना
१३९
यथासम्भवमेस नयो वेदितब्बो । एवं विभावितेन समत्थतावचनेन किमनुभावितन्ति आह "तदुभयसमत्थतायोगेना"तिआदि । तत्थ अत्थब्यञ्जनसम्पन्नस्साति अत्थब्यञ्जनेन परिपुण्णस्स, सङ्कासनादीहि वा छहि अत्थपदेहि, अक्खरादीहि च छहि ब्यञ्जनपदेहि समन्नागतस्स, अत्थब्यञ्जनसङ्खातेन वा रसेन सादुरसस्स । परियत्तिधम्मोयेव नवलोकुत्तररतनसन्निधानतो सत्तविधस्स, दसविधस्स वा रतनस्स सन्निधानो कोसो वियाति धम्मकोसो, तथा धम्मभण्डागारो, तत्थ नियुत्तोति धम्मभण्डागारिको। अथ वा नानाराजभण्डरक्खको भण्डागारिको वियाति भण्डागारिको, धम्मस्स अनुरक्खको भण्डागारिकोति तमेव सदिसताकारणदस्सनेन विसेसेत्वा "धम्मभण्डागारिको"ति वुत्तो । यथाह -
"बहुस्सुतो धम्मधरो, सब्बपाठी च सासने । आनन्दो नाम नामेन, धम्मारक्खो तवं मुने'ति ।। (अप० १.५४२) ।
अञथापि दीपेतब्बमत्थं दीपेति “अपरो नयो"तिआदिना, एवं सद्देन वुच्चमानानं आकारनिदस्सनावधारणत्थानं अविपरीतसद्धम्मविसयत्ता तब्बिसयेहि तेहि अत्थेहि योनिसो मनसिकारस्स दीपनं युत्तन्ति वुत्तं “योनि...पे०... दीपेती"ति । "अयोनिसो"तिआदिना ब्यतिरेकेन सापकहेतुदस्सनं । तत्थ कत्थचि हि-सदो दिस्सति, सो कारणे, कस्माति अत्थो, इमिना वचनेनेव योनिसो मनसिकरोतो नानप्पकारपटिवेधसम्भवतो अग्गि विय धूमेन कारियेन कारणभूतो सो विज्ञायतीति तदन्वयम्पि अत्थापत्तिया दस्सेति । एस नयो सब्बत्थ यथारहं । “ब्रह्मजालं आवुसो कत्थ भासित"न्तिआदि पुच्छावसेन अधुना पकरणप्पत्तस्स वक्खमानस्स सुत्तस्स “सुत"न्ति पदेन वुच्चमानं भगवतो सम्मुखा सवनं समाधानमन्तरेन न सम्भवतीति कत्वा वुत्तं "अविक्खेपं दीपेती"ति । "विक्खित्तचित्तस्सा"तिआदिना ब्यतिरेककारणेन आपकहेतुं दस्सेत्वा तदेव समत्थेति "तथा ही"तिआदिना । सब्बसम्पत्तियाति सब्बेन अत्थब्यञ्जनदेसकपयोजनादिना सम्पत्तिया । किं इमिना पकासितन्ति आह “योनिसो मनसिकारेन चेत्था"तिआदि । एत्थाति एतस्मिं धम्मद्वये । “न हि विक्खित्तचित्तो''तिआदिना कारणभूतेन अविक्खेपेन, सप्पुरिसूपनिस्सयेन च फलभूतस्स सद्धम्मस्सवनस्स सिद्धिया एव समत्थनं वुत्तं, अविक्खेपेन पन सप्पुरिसूपनिस्सयस्स सिद्धिया समत्थनं न वुत्तं । कस्माति चे ? विक्खित्तचित्तानं सप्पुरिसे पयिरुपासनाभावस्स अत्थतो सिद्धत्ता । अत्थवसेनेव हि सो पाकटोति न वुत्तो।
एत्थाह - यथा योनिसो मनसिकारेन फलभूतेन अत्तसम्मापणिधिपुब्बेकतपुञतानं
139
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org