________________
१३८
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
एवं पञ्ञत्तियापि अत्थाधिगमनीयतासङ्घातं दस्सेतब्बत्थं दस्सेत्वा इदानि सहसामत्थियेन दीपेतब्बमत्थं निद्धारेत्वा दीपेन्तो “ एत्थ चा "तिआदिमाह । एत्थाति एतस्मिं वचनत्तये । च-सद्दो उपन्यासो अत्थन्तरं आरभितुकामेन योजितत्ता । “सुत "न्ति वुत्ते असुतं न होतीति पकासितोयमत्थो, तस्मा तथा सुत - सद्देन पकासिता अत्तना पटिविद्धसुत्तस्स पकारविसेसा " एव"न्ति थेरेन पच्चामट्ठाति तेन एवं सद्देन असम्मोहो दीपितो नाम, तेनाह “ एवन्ति वचनेन असम्मोहं दीपेती "ति । असम्मोहन्ति च यथासुते सुत्ते असम्मोहं । तदेव युत्तिया, ब्यतिरेकेन च समत्थेहि " न ही "तिआदिना वक्खमानञ्च सुत्तं नानप्पकारं दुप्पटिविद्धञ्च । एवं नानप्पकारे दुप्पटिविद्धे सुत्ते कथं सम्मूळहो नानप्पकारपटिवेधसमत्थो भविस्सति । इमाय युत्तिया इमिना च ब्यतिरेकेन थेरस्स तत्थ असम्मूळहभावसङ्घातो दीपेतब्बो अत्थो विञ्ञयतीति वृत्तं होति । एवमीदिसेसु यथारहं । भगवतो सम्मुखा सुताकारस्स याथावतो उपरि थेरेन दस्सियमानत्ता " सुत्तस्स असम्मोसं दीपेती" ति वृत्तं । कालन्तरेनाति सुतकालतो अपरेन कालेन । यस्स... पे०... पटिजानाति, थेरस्स पन सुवण्णभाजने पक्खित्तसीहवसा विय अनस्समानं असम्मुट्टं तिट्ठति, तस्मा सो एवं पटिजानातीति वुत्तं होति । एवं दीपितेन पन अत्थेन किं पकासितन्ति आह " इच्चस्सा "तिआदि । तत्थ इच्चस्साति इति अस्स, तस्मा असम्मोहस्स, असम्मोसस्स च दीपितत्ता अस्स थेरस्सपञ्ञसिद्धीतिआदिना सम्बन्धो । असम्मोहेनाति सम्मोहाभावेन । पञ्ञावज्जितसमाधिआदिधम्मजातेन तंसम्पयुत्ताय पञ्ञाय सिद्धि सहजातादिसत्तिया सिज्झनतो। सम्मोहपटिपक्खेन वा पञ्ञसङ्घातेन धम्मजातेन । सवनकालसम्भूताय ह पञ्ञाय तदुत्तरिकालपञ्जासिद्धि उपनिस्सयादिकोटिया सिझनतो । इतरत्थापि यथारहं नयो तब्बो |
Jain Education International
एवं पकासितेन पन अत्थेन किं विभावितन्ति आह " तत्था "तिआदि । तत्थाति सु दुब्बिधे धम्मेसु । ब्यञ्जनानं पटिविज्झितब्बो आकारो नातिगम्भीरो, यथासुतधारणमेव तत्थ करणीयं तस्मा तत्थ सतिया ब्यापारो अधिको पञ्ञा पन गुणीभूताति वुत्तं “पञ्ञापुब्बङ्गमाया'' तिआदि । पञ्ञाय पुब्बङ्गमा पञ्ञापुब्बङ्गमाति हि निब्बचनं, पुब्बङ्गमता चेत्थ पधानभावो “मनोपुब्बङ्गमा धम्मा" तिआदीसु ( ध० प० १) विय । अपिच यथा चक्खुविञ्ञाणादीसु आवज्जनादयो पुब्बङ्गमा समानापि तदारम्मणस्स अविजाननतो अप्पधानभूता, एवं पुब्बङ्गमायपि अप्पधानत्ते सति पञ्ञापुब्बङ्गमा एतिस्साति निब्बचनम्पि युज्जति । पुब्बङ्गमता चेत्थ पुरेचारिभावो । इति सहजातपुब्बङ्गमो पुरेजातपुब्बङ्गमोति दुविधोपि पुब्बङ्गमो इध सम्भवति, यथा चेत्थ एवं सति "पुब्बङ्गमाया'' ति एत्थापि
(१.१.१-१)
138
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org