________________
१३४
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
(१.१.१-१)
"धम्मप्पकासनन्ति वुत्तं, न पन सुतसद्दस्स धम्मत्थं, तेन वुत्तं “अयं धम्मो सुतो"ति । तस्सा हि विज्ञाणवीथिया आरम्मणमेव “अयं धम्मो सुतो''ति वुच्चति । तञ्च नियमियमानं यथावुत्ताय विज्ञाणवीथिया आरम्मणभूतं सुत्तमेव । अयज्हेत्थातिआदि वुत्तस्सेवत्थस्स पाकटीकरणं । तप्पाकटीकरणत्थो हेत्थ हि-सद्दो। विज्ञाणवीथिया करणभूताय मया न अखं कतं, इदं पन आरम्मणं कतं। किं पन तन्ति चे? अयं धम्मो सुतोति । अयं पनेत्थाधिप्पायो – आकारत्थे एवं-सद्दे “एकेनाकारेना"ति यो आकारो वुत्तो, सो अत्थतो सोतद्वारानुसारविज्ञाणवीथिया नानप्पकारेन आरम्मणे पवत्तिभावोयेव, तेन च तदारम्मणभूतस्स धम्मस्सेव सवनं कतं, न अञ्जन्ति । एवं सवनकिरियाय करणकत्तुकम्मविसेसो इमिस्सा योजनाय दस्सितो ।
अञ्जम्पि योजनमाह "तथा"तिआदिना । निदस्सनत्थं एवं-सदं गहेत्वा निदस्सनेन च निदस्सितब्बस्साविनाभावतो "एवन्ति निदस्सितब्बप्पकासन"न्ति वुत्तं । इमिना हि तदविनाभावतो एवंसद्देन सकलम्पि सुत्तं पच्चामट्ठन्ति दस्सेति, सुतसद्दस्स किरियापरत्ता, सवनकिरियाय च साधारणविज्ञाणप्पबन्धपटिबद्धत्ता तस्मिञ्च विचाणप्पबन्धे पुग्गलवोहारोति वुत्तं "पुग्गलकिच्चप्पकासन"न्ति । साधारणविज्ञाणप्पबन्धो हि पण्णत्तिया इध पुग्गलो नाम, सवनकिरिया पन तस्स किच्चं नाम । न हि पुग्गलवोहाररहिते धम्मप्पबन्धे सवनकिरिया लब्भति वोहारविसयत्ता तस्सा किरियायाति दट्टब्बं । "इद"न्तिआदि पिण्डत्थदस्सनं मयाति यथावुत्तविञाणप्पबन्धसङ्घातपुग्गलभूतेन मया । सुतन्ति सवनकिरियासङ्घातेन पुग्गलकिच्चेन योजितं, इमिस्सा पन योजनाय पुग्गलब्यापारविसयस्स पुग्गलस्स, पुग्गलब्यापारस्स च निदस्सनं कतन्ति दट्टब् ।
___ आकारत्थमेव एवं सदं . गहेत्वा पुरिमयोजनाय अञथापि अत्थयोजनं दस्सेतुं "तथा"तिआदि वुत्तं । चित्तसन्तानस्साति यथावुत्तविज्ञाणप्पबन्धस्स । नानाकारप्पवत्तियाति नानप्पकारेन आरम्मणे पवत्तिया । नानप्पकारं अत्थब्यञ्जनस्स गहणं, नानप्पकारस्स वा अत्थब्यञ्जनस्स गहणं तथा, ततोयेव सा “आकारपञत्ती"ति वुत्ताति तदेवत्थं समत्थेति "एवन्ति ही"तिआदिना। आकारपञत्तीति च उपादापत्तियेव, धम्मानं पन पवत्तिआकारमुपादाय पञत्तत्ता तदाय उपादापञ्जत्तिया विसेसनत्थं “आकारपञत्ती"ति वुत्ता विसयनिद्देसोति उप्पत्तिट्ठाननिद्देसो । सोतब्बभूतो हि धम्मो सवनकिरियाकत्तुभूतस्स पुग्गलस्स सवनकिरियावसेन पवत्तिट्ठानं किरियाय कत्तुकम्मठ्ठत्ता तब्बसेन च तदाधारस्सापि दब्बस्स आधारभावस्स इच्छितत्ता, इध पन किरियाय कत्तुपवत्तिट्ठानभावो इच्छितोति
134
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org