________________
(१.१.१-१)
परिब्बाजककथावण्णना
१२९
अथ वा भगवतो सासनस्स पटिपक्खा तित्थिया, तेसं तित्थियभूतानं पटिपक्खानं हरणतो पाटिहारियन्तिपि युज्जति । कामञ्चेत्थ तित्थिया हरितब्बा नास्सु, तेसं पन सन्तानगतदिट्ठिहरणवसेन दिटिप्पकासने असमत्थताकारणेन च इद्धिआदेसनानुसासनीसङ्खातेहि तीहिपि पाटिहारियेहि ते हरिता अपनीता नाम होन्ति । पटीति वा अयं सद्दो “पच्छा''ति एतस्स अत्थं बोधेति “तस्मिं पटिपविठ्ठम्हि, अञ्जो आगञ्छि ब्राह्मणो''तिआदीसु (सु० नि० ९८५; चूळनि० ४) विय, तस्मा समाहिते चित्ते विगतूपक्लेसे कतकिच्चेन पच्छा हरितब्बं पवत्तेतब्बन्ति पटिहारियं, तदेव दीघवसेन, सकत्थवुत्तिपच्चयवसेन वा पाटिहारियं, अत्तनो वा उपक्लेसेसु चतुत्थज्झानमग्गेहि हरितेसु पच्छा तदओसं हरणं पाटिहारियं वुत्तनयेन । इद्धिआदेसनानुसासनियो हि विगतूपक्लेसेन, कतकिच्चेन च सत्तहितत्थं पुन पवत्तेतब्बा, हतेसु च अत्तनो उपक्लेसेसु परसत्तानं उपक्लेसहरणानि च होन्तीति तदुभयम्पि निब्बचनं युज्जति ।
अपिच यथावुत्तेहि निब्बचनेहि इद्धिआदेसनानुसासनीसङ्घातो समुदायो पटिहारियं नाम । एकेकं पन तस्मिं भवं “पाटिहारियन्ति वुच्चति विसेसत्थजोतकपच्चयन्तरेन सद्दरचनाविसेससम्भवतों, पटिहारियं वा चतुत्थज्झानं, मग्गो च पटिपक्खहरणतो, तत्थ जातं, तस्मिं वा निमित्तभूते, ततो वा आगतन्ति पाटिहारियं । विचित्रा हि तद्धितवुत्ति । तस्स पन इद्धिआदेसनानुसासनीभेदेन, विसयभेदेन च बहुविधस्स भगवतो देसनाय लब्भमानत्ता "विविधपाटिहारियन्ति वुत्तं । भगवा हि कदाचि इद्धिवसेनापि देसनं करोति निम्मितबुद्धेन सह पुच्छाविस्सज्जनादीसु, कदाचि आदेसनावसेनापि आमगन्धब्राह्मणस्स धम्मदेसनादीसु (सु० नि० अट्ठ० १.२४१), येभुय्येन पन अनुसासनिया । अनुसासनीपाटिहारियहि बुद्धानं सततं धम्मदेसना। इति तंतंदेसनाकारेन अनेकविधपाटिहारियता देसनाय लब्भति । अयमत्थो उपरि एकादसमस्स केवट्टसुत्तस्स वण्णनाय (दी० नि० अठ्ठ० १.४८१) आवि भविस्सति । अथ वा तस्स विविधस्सापि पाटिहारियस्स भगवतो देसनाय संसूचनतो "विविधपाटिहारियन्ति वुत्तं, अनेकविधपाटिहारियदस्सनन्ति अत्थो।।
धम्मनिरुत्तियाव भगवति धम्मं देसेन्ते सब्बेसं सुणन्तानं नानाभासितानं तंतंभासानुरूपतो देसना सोतपथमागच्छतीति आह "सब्ब...पे०... मागच्छन्त"न्ति । सोतमेव सोतपथो, सवनं वा सोतं, तस्स पथो तथा, सोतद्वारन्ति अत्थो । सब्बाकारेनाति यथादेसिताकारेन । को समत्थो विज्ञातुं, असमत्थोयेव, तस्माति पाठसेसो । पनाति
129
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org