________________
पठममहासङ्गीतिकथावण्णना
मरणादिउपगमनं, तं किस्स हेतु केन कारणेनाति चे? तस्स पुरिसस्स अलगद्दस्स दुग्गहितत्ता।
___इधाति इमस्मिं सासने । मोघपुरिसाति गुणसाररहितताय तुच्छपुरिसा । धम्मन्ति पाळिधम्मं | परियापुणन्तीति उग्गण्हन्ति, सज्झायन्ति चेव वाचुग्गतं करोन्ता धारेन्ति चाति वुत्तं होति । “धम्म'न्ति सामञतो वुत्तमेव सरूपेन दस्सेति "सुत्त"न्तिआदिना। न हि सुत्तादिनवङ्गतो अञो धम्मो नाम अस्थि । तथा हि वुत्तं “तेसं धम्मान"न्ति । अत्थन्ति चेत्थ सम्बन्धीनिद्देसो एसो, अत्थन्ति च यथाभूतं भासितत्थं, पयोजनत्थञ्च सामञ्जनिद्देसेन, एकसेसनयेन वा वुत्तं । यहि पदं सुतिसामञ्जन अनेकधा अत्थं दीपेति, तं सामञनिद्देसेन, एकसेसनयेन वाति सब्बत्थ वेदितब्बं । न उपपरिक्खन्तीति न परिग्गण्हन्ति न विचारेन्ति। इक्खसद्दस्स हि दस्सनङ्केसु इध दस्सनमेव अत्थो, तस्स च परिग्गण्हनचक्खुलोचनेसु परिग्गण्हनमेव, तञ्च विचारणा परियादानवसेन दुब्बिधेसु विचारणायेव, सा च वीमंसायेव, न विचारो, वीमंसा च नामेसा भासितत्थवीमंसा, पयोजनत्थवीमंसा चाति इध दुब्बिधाव अधिप्पेता, तासु “इमस्मिं ठाने सीलं कथितं, इमस्मिं समाधि, इमस्मिं पञ्जा, मयञ्च तं पूरेस्सामा"ति एवं भासितत्थवीमंसञ्चेव “सीलं समाधिस्स कारणं, समाधि विपस्सनाया"तिआदिना पयोजनत्थवीमंसञ्च न करोन्तीति अत्थो । अनुपपरिक्खतन्ति अनुपपरिक्खन्तानं तेसं मोघपुरिसानं । न निज्झानक्खमन्तीति निज्झानं निस्सेसेन पेक्खनं पझं न खमन्ति। झे-सहो हि इध पेक्खनेयेव, न चिन्तनझापनेसु, तञ्च आणपेक्खनमेव, न चक्खुपेक्खनं, आरम्मणूपनिज्झानमेव वा, न लक्खणूपनिज्झानं, तस्मा पञाय दिस्वा रोचेत्वा गहेतब्बा न होन्तीति अधिप्पायो वेदितब्बो। निस्सेसेन झायते पेक्खतेति हि निज्झानं। सन्धिवसेन अनुस्वारलोपो निज्झानक्खमन्तीति, “निज्झानं खमन्ती"तिपि पाठो, तेन इममत्थं दीपेति “तेसं पञ्चाय अत्थस्स अनुपपरिक्खनतो ते धम्मा न उपट्ठहन्ति, इमस्मिं ठाने सीलं, समाधि, विपस्सना, मग्गो, वढें, विवढें कथितन्ति एवं जानितुं न सक्का होन्ती"ति।
उपारम्भानिसंसा चेवाति परेसं वादे दोसारोपनानिसंसा च हुत्वा । भुसो आरम्भनहि परेसं वादे दोसारोपनं उपारम्भो, परियत्तिं निस्साय परवम्भनन्ति वुत्तं होति । तथा हेस "परवज्जानुपनयनलक्खणो''ति वुत्तो । इति वादप्पमोक्खानिसंसा चाति इति एवं एताय परियत्तिया वादप्पमोक्खानिसंसा अत्तनो उपरि परेहि आरोपितस्स वादस्स निग्गहस्स अत्ततो, सकवादतो वा पमोक्खपयोजना च हुत्वा । इति सद्दो इदमत्थे, तेन
99
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org