________________
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्ग अभिनवटीका-१
परेहि राजूहि पूजितुमरहो राजा । पूजितेति पूजारहे । इदं पन सुत्तनिपाते सेलसुते ( सु० नि० ५५३ आदयो) ।
८४
अभिधम्मेति " सुपिनन्तेन
सुक्कविसट्ठिया अनापत्तिभावेपि अकुसलचेतना उपलब्भती "तिआदिना ( सारत्थ टी० पठममहासङ्गीतिकथावण्णना) विनयपञ्ञत्तिया सङ्करविरहिते धम्मे । पुब्बापरविरोधाभावेन यथावुत्तधम्मानमेव अञ्ञमञ्ञसङ्करविरहतो अञ्ञमञ्ञसङ्करविरहिते धम्मेतिपि वदन्ति । "पाणातिपातो अकुसल "न्ति (म० नि० २.१९२) एवमादीसु वा मरणाधिप्पायस्स जीवितिन्द्रियुपच्छेदकपयोगसमुट्ठापिका चेतना अकुसलो, न पाणसङ्घातजीवितिन्द्रियस्स उपच्छेदसङ्घातो अतिपातो । तथा "अदिन्नस्स परसन्तकस्स आदानसङ्घाता विञ्ञत्ति अब्याकतो धम्मो, तंविञ्ञत्तिसमुट्ठापिका थेय्यचेतना अकुसलो धम्मो "ति एवमादिनापि अञ्ञमञ्ञसङ्करविरहिते धम्मेति अत्थो वेदितब्बो । अभिविनयेति एत्थ पन " जातरूपरजतं न पटिग्गहेतब्बन्ति वदन्तो विनये विनेति नाम । एत्थ च “एवं पटिग्गण्हतो पाचित्तियं, एवं पन दुक्कट' "न्ति वदन्तो अभिविनये विि नामाति वदन्ति । तस्मा जातरूपरजतं परसन्तकं थेय्यचित्तेन गण्हन्तस्स यथावत्युं पाराजिकथुल्लच्चयदुक्कटेसु अञ्ञतरं, भण्डागारिकसीसेन गण्हन्तस्स पाचित्तियं, अत्तनो अत्थाय गण्हन्तस्स निस्सग्गियं पाचित्तियं, केवलं लोलताय गण्हन्तस्स अनामासदुक्कटं, रूपियछड्डुकसम्मतस्स अनापत्तीति एवं अञ्ञमञ्ञसङ्करविरहिते विनयेपि पटिबलो विनेतुन्ति अत्थो दट्ठब्बी । एवं पन परिच्छिन्नतं सरूपतो सङ्क्षेपेनेव दस्सेन्तो “ अञ्ञमञ्ञ... पे०... होती "ति आह ।
अभिक्कन्तेनाति एत्थ कन्तिया अधिकत्तं अभि- सद्दो दीपेतीति वुत्तं " अधिके "ति । ननु च “अभिक्कमन्ती 'ति एत्थ अभि- सद्दो कमनकिरियाय वुड्ढिभावं अतिरेकत्तं दीपेति, " अभिञ्ञाता अभिलक्खिता "ति एत्थ आणलक्खणकिरियानं सुपाकटतं विसेसं, " अभिक्कन्तेना "ति एत्थ कन्तिया अधिकत्तं विसिट्टभावं दीपेतीति इदं ताव युत्तं किरियाविसेसकत्ता उपसग्गस्स । " पादयो किरियायोगे उपसग्गा' 'ति हि सद्दसत्थे वृत्तं । “अभिराजा, अभिविनये" ति पन पूजितपरिच्छिन्नेसु राजविनयेसु अभि-सद्दो वत्ततीति कथमेतं युज्जेय्य । न हि असत्ववाची सद्दी सत्ववाचको सम्भवतीति ? नत्थि अत्र दोसो पूजनपरिच्छेदनकिरियानम्पि दीपनतो, ताहि च किरियाहि यत्तेसु राजविनयेसुपि पवत्तत्ता । अभिपूजितो राजाति हि अत्थेन किरियाकारकसम्बन्धं निमित्तं कत्वा कम्मसाधनभूतं राजदब्बं अभि-सद्द पधानतो वदति, पूजनकिरियं पन अप्पधानतो । तथा अभिपरिच्छिन्नो
Jain Education International
84
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org