________________
(९.३८२-३८२)
धम्मानुपस्सना
च सम्मसनचारस्स अधिप्पेतत्ता वेदितब्बो । यं पनेत्थ अत्थतो अविभत्तं, तं हेट्ठा वुत्तनयत्ता उत्तानमेव ।
चित्तानुपस्सनावण्णना निहिता ।
धम्मानुपस्सना
नीवरणपब्बवण्णना
३८२. पहातब्बादिधम्मविभागदस्सनवसेन पञ्चधा धम्मानुपस्सना निद्दिवाति अयमत्थो पाळितो एव वियतीति तमत्थं उल्लिङ्गेन्तो "पञ्चविधेन धम्मानुपस्सनं कथेतु"न्ति आह । यदि एवं कस्मा नीवरणादिवसेनेव निद्दिट्ठन्ति ? विनेय्यज्झासयतो। येसहि वेनेय्यानं पहातब्बधम्मेसु पठमं नीवरणानि विभागेन वत्तब्बानि, तेसं वसेनेत्थ भगवता पठमं नीवरणेसु धम्मानुपस्सना कथिता । तथा हि कायानुपस्सनापि समथपुब्बङ्गमा देसिता, ततो परि य्येसु खन्धेसु, आयतनेसु च भावेतब्बेसु बोज्झङ्गेसु, परिजेय्यादिविभागेसु सच्चेसु च उत्तरा देसना, तस्मा चेत्थ समथभावनापि यावदेव विपस्सनत्था इच्छिता । विपस्सनापधाना, विपस्सनाबहुला च सतिपट्ठानदेसनाति तस्सा विपस्सनाभिनिवेसविभागेन देसितभावं विभावेन्तो "अपिचा"तिआदिमाह। तत्थ खन्धायतनदुक्खसच्चवसेन मिस्सकपरिग्गहकथनं दट्टब्बं । सञ्जासङ्घारक्खन्धपरिग्गहम्पीति पि-सद्देन सकलपञ्चुपादानक्खन्धपरिग्गहं सम्पिण्डेति इतरेसं तदन्तोगधत्ता ।
"कण्हसुक्कधम्मानं युगनन्धता नत्थी"ति पजाननकाले अभावा "अभिण्हसमुदाचारवसेना"ति वुत्तं । संविज्जमानन्ति अत्तनो सन्ताने उपलब्भमानं । यथाति येनाकारेन, सो पन “कामच्छन्दस्स उप्पादो होती"ति वुत्तत्ता कामच्छन्दस्स कारणाकारोव, अत्थतो कारणमेवाति आह "येन कारणेना"ति । च-सद्दो वक्खमानत्थसमुच्चयत्थो ।
तत्थाति “यथा चा"तिआदिना वुत्तपदे । सुभम्पीति कामच्छन्दोपि । सो हि अत्तनो गहणाकारेन "सुभ"न्ति वुत्तो, तेनाकारेन पवत्तनकस्स अञस्स कामच्छन्दस्स निमित्तत्ता
291
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org