________________
२९०
दीघनिकाये महावग्गटीका
(९.३८१-३८१)
तमेव अधिप्पायं विवरति । सेसानि द्वे दोसमूलानि, द्वे मोहमूलानीति चत्तारि अकुसलचित्तानि। तेसहि रागेन सम्पयोगाभावतो नत्थेव सरागता, तंनिमित्तकताय पन सिया तंसहितकाले सोति नत्थेव वीतरागतापीति दुक्खविनिमुत्तता एवेत्थ लब्भतीति आह "नेव पुरिमपदं न पच्छिमपदं भजन्ती"ति । यदि एवं पदेसिकं पजाननं आपज्जतीति ? नापज्जति, दुकन्तरपरियापन्नत्ता तेसं। ये पन “पटिपक्खभावे अगव्हमाने सम्पयोगाभावो एवेत्थ पमाणं एकच्चअब्याकतानं विया"ति इच्छन्ति, तेसं मतेन सेसाकुसलचित्तानम्पि दुतियपदसङ्गहो वेदितब्बो । दुतियदुकेपि वुत्तनयेन अत्थो वेदितब्बो । अकुसलमूलेसु सह मोहेनेव वत्ततीति समोहन्ति आह "विचिकिच्छासहगतञ्चेव उद्धच्चसहगतञ्चा''ति । यस्मा चेत्थ “सहेव मोहेनाति समोह"न्ति पुरिमपदावधारणम्पि लब्भतियेव, तस्मा वुत्तं “यस्मा पना"तिआदि। यथा पन अतिमूळहताय पाटिपुग्गलिकनयेन सविसेसमोहवन्तताय "मोमूहचित्त''न्ति वत्तब्बतो विचिकिच्छाउद्धच्चसहगतद्वयं विसेसतो. “समोह"न्ति वुच्चति, न तथा सेसाकुसलचित्तानीति “वट्टन्तियेवा"ति सासङ्घ वदति । सम्पयोगवसेन थिनमिद्धेन अनुपतितं अनुगतन्ति थिनमिद्धानुपतितं, पञ्चविधंससङ्घारिकाकुसलचित्तं सङ्कुचितचित्तं, सङ्कुचितचित्तं नाम आरम्मणे सङ्कोचनवसेन पवत्तनतो । पच्चयविसेसवसेन थामजातेन उद्धच्चेन सहगतं संसट्ठन्ति उच्चसहगतं, अञथा सब्बम्पि अकुसलचित्तं उद्धच्चसहगतमेवाति । पसटचित्तं नाम आरम्मणे सविसेसं विक्खेपवसेन विसटभावेन पवत्तनतो।
किलेसविक्खम्भनसमत्थताय विपुलफलताय च दीघसन्तानताय च महन्तभावं गतं, महन्तेहि वा उळारच्छन्दादीहि गतं पटिपन्नन्ति महग्गतं, तं पन रूपारूपभूमिगतं ततो महन्तस्स लोके अभावतो । तेनाह "रूपारूपावचर"न्ति । तस्स चेत्थ पटियोगी परित्तं एवाति आह “अमहग्गतन्ति कामावचर"न्ति । अत्तानं उत्तरितं समत्थेहि सह उत्तरेहीति सउत्तरं। तप्पटिपक्खेन अनुत्तरं। तदुभयं उपादायुपादाय वेदितब्बन्ति आह "सउत्तरन्ति कामावचरन्तिआदि । पटिपक्खविक्खम्भनसमत्थेन समाधिना सम्मदेव आहितं समाहितं । तेनाह “यस्सा"तिआदि । यस्साति यस्स चित्तस्स । यथावुत्तेन समाधिना न समाहितन्ति असमाहितं। तेनाह "उभयसमाधिरहित"न्ति । तदङ्गविमुत्तिया विमुत्तं, कामावचरकुसलचित्तं, विक्खम्भनविमुत्तिया विमुत्तं, महग्गतचित्तन्ति तदुभयं सन्धायाह "तदङ्गविक्खम्भनविमुत्तीहि विमुत्त"न्ति । यत्थ तदुभयविमुत्ति नत्थि, तं उभयविमुत्तिरहितन्ति गव्हमाने लोकुत्तरचित्तेपि सियासक्राति तं निवत्तनत्थं "समुच्छेद...पे०... ओकासोव नत्थी"ति आह । ओकासभावो
290
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org