________________
(२.११५-११५)
पटिच्चसमुप्पादवण्णना
सम्पयुत्तका खन्धाति फस्सेन सम्पयुत्ता वेदनादयो खन्धा। आवज्जनस्सापि सम्पयुत्तक्खन्धग्गहणेनेवेत्थ गहणं दट्टब्बं तदविनाभावतो । परतो मनोसम्फस्सेपि एसेव नयो । पञ्चविधोपीति चक्खुसम्फस्सादिवसेन पञ्चविधोपि । सो फस्सोति पटिघसम्फस्सो। बहुधाति बहुप्पकारेन । तथा हि विपाकनामं विपाकस्स अनेकभेदस्स मनोसम्फस्सस्स सहजातअज्ञमञनिस्सयविपाकसम्पयुत्तअत्थिअविगतवसेन सत्तधा पच्चयो होति । यं पनेत्थ आहारकिच्चं, तं आहारपच्चयवसेन | यं इन्द्रियकिच्चं, तं इन्द्रियपच्चयवसेन पच्चयो होति । अविपाकं पन नामं अविपाकस्स मनोसम्फस्सस्स ठपेत्वा विपाकपच्चयं इतरेसं वसेन पच्चयो होति । रूपं पन चक्खायतनादिभेदं चक्खुसम्फस्सादिकस्स पञ्चविधस्स फस्सस्स निस्सयपुरेजातइन्द्रियविप्पयुत्तअत्थिअविगतवसेन छधा पच्चयो होति । रूपायतनादिभेदं तस्स पञ्चविधस्स आरम्मणपुरेजातअस्थिअविगतवसेन चतुधा पच्चयो होति। मनोसम्फस्सस्स पन तानि रूपायतनादीनि, धम्मारम्मणञ्च तथा च आरम्मणपच्चयमत्तेनेव पच्चयो होति । वत्थुरूपं पन मनोसम्फस्सस्स निस्सयपुरेजातविप्पयुत्तअस्थिअविगतवसेन पञ्चधा पच्चयो होति । एवं नामरूपं अस्स फस्सस्स बहुधा पच्चयो होतीति वेदितब्बं ।
११५. पठमुष्पत्तियं विआणं नामरूपस्स विसेसपच्चयोति इममत्थं ब्यतिरेकमुखेन दस्सेतुं पाळियं “मातुकुच्छिम्हि न ओक्कमिस्सथा'"तिआदि वुत्तं । गब्भसेय्यकपटिसन्धि हि बाहिरतो मातुकुच्छिं ओक्कमन्तस्स विय होन्तीपि अत्थतो यथापच्चयं खन्धानं तत्थ पठमुष्पत्तियेव । तेनाह "पविसित्वा...पे०... न वत्तिस्सथा"ति । सुद्धन्ति केवलं विज्ञाणेन
अमिस्सितं विरहितं । “अवसेस''न्ति इदं नामापेक्खं, तस्मा अवसेसं नामरूपन्ति इमं विज्ञाणं ठपेत्वा अवसेसं नामरूपं वाति अत्थो। पटिसन्धिवसेन ओक्कन्तन्ति पटिसन्धिग्गहणवसेन, मातुकुच्छिं ओक्कमन्तस्स वा पठमावयवभावेन ओतिण्णं । वोक्कमिस्सथाति सन्ततिविच्छेदं विनासं उपगमिस्सथ, तं पन मरणं नाम होतीति आह "चुतिवसेना"ति । अस्साति विज्ञाणस्स, तञ्च खो विाणसामञ्जवसेन वुत्तं । तेनाह "तस्सेव चित्तस्स निरोधेना"ति, पटिसन्धिचित्तस्सेव निरोधेनाति अत्थो। ततोति पटिसन्धिचित्ततो । पटिसन्धिचित्तस्स, ततो दुतियततियचित्तानं वा निरोधेन चुति न होतीति वुत्तमत्थं युत्तितो विभावेतुं “पटिसन्धिचित्तेन ही"तिआदि वुत्तं । एतस्मिं अन्तरेति एतस्मिं सोळसचित्तक्खणे काले । अन्तरायो नत्थीति एत्थ दारकस्स ताव मरणन्तरायो मा होतु तदा चुतिचित्तस्स असम्भवतो, मातु पन कथं तदा मरणन्तरायाभावोति ? तं तं कालं
91
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org