________________
३१४
दीघनिकाये महावग्गट्ठकथा
(९.३७३-३७३)
दोमनस्सविनयेन काये भूतानं असुभासुखभावादीनं अपनयनस्स च पहानं वुत्तं । तेन योगावचरस्स योगानुभावो योगसमत्थता च दीपिता होति । योगानुभावो हि एस, यदिदं अनुरोधविरोधविप्पमुत्तो अरतिरतिसहो अभूतपक्खेपभूतापनयनविरहितो च होति । अनुरोधविरोधविप्पमुत्तो चेस अरतिरतिसहो अभूतं अपक्खिपन्तो भूतञ्च अनपनयन्तो योगसमत्थो होतीति ।
___ अपरो नयो “काये कायानुपस्सी'ति एत्थ अनुपस्सनाय कम्मट्ठानं वुत्तं । “विहरती''ति एत्थ वुत्तविहारेन कम्मट्ठानिकस्स कायपरिहरणं, “आतापी"तिआदीसु पन आतापेन सम्मप्पधानं, सतिसम्पजओन सब्बत्थककम्मट्ठानं, कम्मट्ठानपरिहरणूपायो वा । सतिया वा कायानुपस्सनावसेन पटिलद्धसमथो, सम्पजओन विपस्सना अभिज्झादोमनस्सविनयेन भावनाबलं वुत्तन्ति वेदितब् ।
विभङ्गे पन अनुपस्सीति तत्थ “कतमा अनुपस्सना ? या पञा पजानना विचयो पविचयो धम्मविचयो सल्लक्खणा उपलक्खणा पच्चुपलक्खणा पण्डिच्चं कोसल्लं नेपुलं वेभब्या चिन्ता उपपरिक्खा भूरीमेधा परिणायिका विपस्सना सम्पजलं पतोदो पञ्जा पञिन्द्रियं पञ्जाबलं पञ्जासत्थं पञापासादो पञ्जाआलोको पञ्जाओभासो पञापज्जोतो पारतनं अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्टि, अयं वुच्चति अनुपस्सना । इमाय अनुपस्सनाय उपेतो होति समुपेतो उपगतो समुपगतो उपपन्नो समन्नागतो, तेन वुच्चति अनुपस्सीति । विहरतीति इरियति पवत्तति पालेति यति यापेति चरति विहरति, तेन वुच्चति विहरतीति । आतापीति तत्थ कतमं आतापं ? यो चेतसिको वीरियारम्भो निकम्मो परक्कमो उय्यामो वायामो उस्साहो उस्सोळही थामो धिति असिथिलपरक्कमता अनिक्खित्तद्दन्दता अनिक्खित्तधुरता धुरसम्पग्गाही वीरियं वीरियिन्द्रियं वीरियबलं सम्मावायामो, इदं वुच्चति आतापं । इमिना आतापेन उपेतो होति...पे०... समन्नागतो, तेन वुच्चति आतापीति । सम्पजानोति तत्थ कतमं सम्पजलं? या पञ्जा पजानना विचयो पविचयो धम्मविचयो सल्लक्खणा उपलक्खणा पच्चुपलक्खणा पण्डिच्चं कोसल्लं नेपुलं वेभब्या चिन्ता उपपरिक्खा भूरीमेधा परिणायिका विपस्सना सम्पजनं पतोदो पञ्जा पञ्जिन्द्रियं पाबलं पञआसत्थं पञापासादो पञाआलोको पञआओभासो पञापज्जोतो पञ्जारतनं अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि, इदं वुच्चति सम्पजों । इमिना सम्पज न उपेतो
314
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org