________________
१५. शब्दादि तीन नय
४०८
६. शब्द नय का लक्षण
"प्रहासे मन्य वाचि युष्मन्मन्यतेरस्यदेकवच्च" इति वाचनात् । तदपि न श्रेयः परीक्षाया, अहं पचामि, त्वपचसीत्यत्रापि असमद्युष्मन्साधनाभेदेऽप्येकार्थतत्वप्रसगात् ।"
क्रमश-- स० त० ।पृ० ३१३ "तथा पुरुपभेदेऽपि नैकान्तिक तद् वस्तु इति,
'एहि मन्ये' इत्यादि । इति चप्रयोगो न युक्तः, अपितु 'एहि मन्य से यथाऽह रथेन यास्यामि' इत्यनेनैव परभावेनैतन्निर्देष्टव्यम् ।
क्रमश-- पा० ।१।४। १०६ “प्रहासे च मन्योपपदे मन्यतेरुत्तम एक वच्च।'
क्रमशहैम ।३ ।३ । १७ ‘एहि मन्ये रथेन यास्यसि, नहि यास्यसि यात
स्तेपिता' इति प्रहासे यथाप्राप्तमेव प्रतिपत्ति नात्र प्रसिद्धार्थविषर्यासे किश्चिन्निबन्धनमरित्त, 'रथेन यास्यसि, इति भावगमनाभिधानात् प्रहासो गम्यते ।' 'न हि यास्यसि इति बहिर्गमनं प्रतिषिध्यते । अनेकस्मिन्नपि प्रहासितरि च प्रत्येकमेव परिहास इति अभिधानवशाद् ‘मन्ये' इति एकवचनमेव । लौकिकश्च प्रयोगोऽनुसतव्य इति न प्रकारा
न्तरकल्पना न्याय्या । त्रीणि त्राणि अन्य युष्मदस्यदि । अर्थः—यह जो व्यवहार नय के अनुरोध से वैयाकरणियों की
ऐसी मान्यता है, कि ' धातु. सम्बन्धे प्रत्यया' अर्थात धातु के अर्थों के सम्बन्ध मे जिस काल में जो प्रत्यय पूर्व सूत्रों मे बताये गये है वे प्रत्यय उस काल से अन्य काल मे भी हो जाते है, सो ठीक नहीं है। इस सूत्र के आधार पर