________________
२०७
२०६
त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरितम्-गद्यात्मकसारोद्धारः शरणं, धर्मार्थी च देवं धर्म गुरुं च परीक्षेत । देवोऽष्टादशदोषमुक्तः, धर्मो दयापरः, गुरुश्च ब्रह्मचारी सर्वविरतः" । एवमुपदेशेन प्रतिबोधितो नृपो जिनधर्मे श्रद्धालुर्जातः। ततो देवः प्रत्यक्षीभूय तं नृपं जिनधर्मे संस्थाप्य तिरोबभूव । नृपश्च स्वं स्वसभास्थमेवैक्षत । तदुपदेशाच्च तत्प्रभृत्युदायनः सम्यक्त्ववान् जातः ।
दशमं पर्व - एकादशः सर्गः निवेदयामास । तत: प्रद्योतोऽनिलवेगं गजमारूढो रात्रावागतवान्। द्वयोश्च परस्परमनुरागो जातः । ततः प्रद्योतः कब्जां स्वपुरगमनाय कथयामास ।
ततः कुब्जोवाच-"देवाधिदेवप्रतिमा मम प्राणेभ्योऽपि प्रिया, तां मुक्त्वा कथमहं यामि ? तदस्याः प्रतिमायाः प्रतिकृतिमानय, तामत्र मुक्त्वेमां च नीत्वा गमिष्यामि" । ततः प्रद्योतस्तत्प्रतिमारूपं मनस्यवधार्य तया रात्रिं व्यतीत्य प्रभातेऽवन्त्यां गत्वा जात्यचन्दनकाष्ठेन यथादृष्टं प्रतिमा कारयित्वा सचिवानपृच्छत्-"मया कारितेयं नवा प्रतिमा, अस्याः कः प्रतिष्ठा कारयिष्यति ?" ततो मन्त्रिण
इतश्च गान्धारदेशोद्भवो गान्धारो वैताढ्ये शाश्वतार्हत्प्रतिमा वन्दितुं गतः । शासनदेवीदर्शनार्थं वैताढ्यमूले स्थित उपवासान् चकार सः । तेन तुष्टा च शासनदेवी तस्य दर्शनं दत्त्वा सफलमनोरथं तं वैताढ्यतले मुक्त्वाऽभीप्सितप्रदमष्टोत्तरं गुटिकाशतं ददौ । स चैकां गुटिकां मुखे क्षिप्त्वा वीतभयपुरेऽर्हत्प्रतिमां वन्दितुं मनश्चकार। तच्चिन्तयन्नेव स वीतभयपुरं प्राप्त: । कुब्जा च तेनाऽर्हत्प्रतिमा अवन्दयत् । अन्यस्मिन् दिने च गान्धारस्य शरीरास्वास्थ्यं जातम् । तेन च जिनधर्मपरायणा कुब्जा तमुपचचार। गान्धारश्च स्वमृत्युं सन्निहितं ज्ञात्वा कुब्जायै गुटिका दत्त्वा स्वयं प्रव्रजितवान् ।
__ कुब्जा च कुरूपा सुरूपतार्थमेकां गुटिकां मुखे क्षिप्त्वा देवीव दिव्यरूपा जाता । गुलिकामाहात्म्यात् सुवर्णवर्णां जातां तां लोक: सुवर्णगुलिकेत्याख्यत् । ततः सा द्वितीयां गुटिकां मुखे क्षिप्त्वा दध्यौ-"अनुरूपभर्तुरभावे ईदृङ् मे रूपं वृथैव, ततश्चण्डप्रद्योत एव मम पतिरस्तु" । ततो देवता प्रद्योतस्याऽग्रे तद्रूपं वर्णयामास । प्रद्योतोऽपि च कुब्जां प्रार्थयितुं दूतमाज्ञापयामास । दूतेन गत्वा प्रार्थिता च सा प्रद्योतं दर्शयेत्याख्यातवती । दूतश्च प्रद्योताय तद्
"देव ! कौशाम्ब्यां जितशत्रुर्नृपोऽभूत् । तस्य पुरोहितश्च काश्यपो नाम सर्वविद्याकुशलोऽभूत् । तस्य भार्या च यशा नामाऽऽसीत् । तयोश्च कपिलो नाम पुत्रोऽभूत् । तस्य बाल्य एव काश्यपो मृत्यु प्राप । तेन च स कपिलोऽनाथो जातः । नृपश्च तं बालमनादृत्य काश्यपस्य पदेऽन्यं ब्राह्मणं न्यधात् । ततः स द्विजश्छत्रधरो हयारूढो नगरे बभ्राम । तं तथा दृष्ट्वा च कपिलमाता पतिसमृद्धि स्मृत्वा रुरोद । कपिलोऽपि च मातरं रुदतीं दृष्ट्वोच्च रुरोद । ततः कपिलः साश्रुर्मातुर्मुखमुन्नमय्य किं रोदिषीति पप्रच्छ । ततः सोवाच-"यथाऽयं द्विजः समृद्धोऽस्ति, तथैव तव पिताऽप्यासीत् । तत् स्मृत्वा रोदिमि । त्वत्पितुर्लक्ष्मीर्षनेनाऽऽप्ता, यतस्त्वं गुणवान्नाऽसि" ।
ततः कपिल उवाच-"मातर्गुणेच्छुरहं पठितुमिच्छामि" । तच्छ्रुत्वा च सोवाच-"सर्वोऽत्रेालुः, त्वां कोऽध्यापयिष्यति ? यदि त्वं पिपठिषसि तर्हि श्रावस्ती पुरीं गच्छ । तत्र