Page Text
________________
. . दृचिसमेतम् . भवति। इदं समिन्द्रियं हृषीकमक्ष, समस्बरं वियत् विहायः । अमृताभिधानं पीयूषम् । भयं साध्वसम् । भीतिशब्दस्तु भयं भीतिरिति स्त्रियाम् क्तिनि कृते सिद्ध इति व्युत्पत्त्यपेक्षत्वात् नाम नेष्यते । मुलं तुण्डं, पुष्करं मुरजमुखं, सुखं शर्म जोपं, दुःखं इन्वं, पुण्यं शुभं भाग्यं, पापमघम् । विशो विष्टाया यनाम । पुरीषं शकृत् अशुचि मूथम् । प्रसवग्रहणात् कुसुमस्य यन्नाम तनपुंसकलिङ्गं भवति । कुसुमं पुष्पम् । कुसुमत्वं जातिसामान्यं येषां तमाम नपुंसकलिङ्गं भवति । इदं तामरसं कुशेशयं पुण्डरीकं कल्हारं कुमुदं चम्पकं मुद्गरकं मुचुकुन्दम् । आभरणं भूषणम् । आभरणजातीनां नाम । केयूरमङ्गदं कटकं, मुकुट तिरीटं किरीटम् । विलेयजातीनाम् । विलीयत इति विलेयं विलयनं द्रवत्वं, तत्सामान्य जातिर्येषां तदभिधानम् । इदं सिक्यं मदनम् । इदं जतु लाक्षा, इदं वपु वङ्गं, सीसकं नागं, शुल्वं तानं, लोहं कृष्णमयः, सुवर्ण स्वर्ण, तारं रूप्यकम् । व्यञ्जनजातीनाम् । दधि दुग्धं क्षीरं, तकमुदश्वित् कालसेयं, मधु माक्षिकम् । फलादीनां नामानि । कपित्थं दवित्थं पनसं लकुचम् । लवणजातीनां नाम। विडमौदिदं रोमकम् । लवणग्रहणाचर्दनना विलीयते तन्नपुंसकं भवति, न पुनर्यजलेनापि, अन्यथा मृदोऽपि नपुंसकत्वं प्रयुज्यते।
दार्वश्रौषधजलधनुरुदराजिरशिखरवस्त्रपिच्छानाम् । दिगुरुपि पात्राद्यन्तः क्रियाव्ययविशेषणश्चैये ॥ ५॥ "
दार्वादीनां नाम नपुंसकलिङ्गं भवति।इदं दारु काष्ठम्, अभं रुधिरं रक्त क्षतजम्, औषधं भैषजं, जलं तोयं पानीयं नीरं वारिक, धनुया कार्मुक कोदण्डम्, उदरं जठरं तुन्दम्, अजिरं मागणं, शिखरंशृङ्गं कूट, . बझामम्बरमंशुकं प्रावरणं, चीवरं चीरं भिक्षुपरिषानम् । पिच्छं बहम् । बिगुध समासः पात्रादिशब्दोत्तरपदः नपुंसकलिङ्गो भवति । क्रियाया अव्ययस्य च यो विशेषणशब्दः स च नपुंसकलिङ्गो भवति । उभावप्पैक्ये एकत्वे भवतः । त्रीणि पात्राणि समाहृतानि त्रिपात्रं, चतुष्पात्रं, त्रिभुवनं, चतुर्युगं, विपर्ष, विपणं, चतुष्पयं, त्रिरात्रम् । क्रियाविशेषणः। मृदु पचति, नीचं गच्छति, लघु आगच्छति । अव्ययविशेषणः। पुरस्ताद्रमणीयं. दिग्देशः काले वा। पुल्लिनिर्देशानामेव न रखते। तेन सचिननं पृच्छति, सबहुमानमामन्त्रयते।
-
| SR No. | 009866 |
| Book Title | Linganushasana |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chimanlal D Dalal |
| Publisher | Central Library |
| Publication Year | |
| Total Pages | 33 |
| Language | Marathi |
| Classification | Book_Other |
| File Size | 3 MB |