Page Text
________________
६६
किराताजुनीयम् स्वामिकार्यविघातकतया स्वामिद्रोहिणः स्युरत्युभयत्रापि तात्पर्यार्थः । धनुर्मूतो धानुष्काः । आयुधीयमात्रोपलक्षणमेतत् । प्राधान्याद्धनुर्ग्रहणम् । तस्य दुर्योधस्य असुभिः प्राणैः प्रियाणि समीहितुं कर्तुं वाञ्छन्ति । आनण्यार्थं प्राणान्दातु मिच्छन्ति । अन्यथा दोषस्मरणादिति भावः । अत्र महौजसादिपदार्थानां प्राणदान कर्तव्यतां प्रति विशेषणगत्या हेतुत्वाभिधानात् काव्यलिङ्गमलङ्कारः। लक्षणं तूक्तम् । तथा साभिप्रायविशेषणत्वात् परिकरालङ्कार इति द्वयोस्तिलतण्डुलवद विभक्तया स्फुरणात् संसृष्टिः ॥१६॥ महीभृतां सञ्चरितैश्चरैः क्रियाः स वेद निःशेषमशेषितक्रियः। महोदयैस्तस्य हितानुबन्धिभिः प्रतीयते धातुरिवेहितं फलैः ॥२० __ अ०-अशेषितक्रियः सः सच्चरितैः चरैः महीभृतां क्रियाः निःशेष वेद । धातुः इव तस्य ईहितं महोदयः हितानुबन्धिभिः फलैः प्रतीयते ।
श-अशेषितक्रियः = कार्यों को पूर्ण रूप से सम्पन्न ( समाप्त, पूरा ) फरने वाला, कार्यों को फलप्राप्ति तक निरन्तर करते रहने वाला, कार्यों को अपूर्ण न छोड़ने वाला। सः = वह ( दुर्योधन)। सच्चरितैः = शुद्ध चरित्र (आचरण) वाले। चरैः = गुप्तचरों के द्वारा। महीभृतां = (दूसरे) राजाओं की। क्रियाः = क्रियाओं (कार्यों) को । निःशेषं = पूर्ण रूप से, पूरी तरह से। वेद = जानता है। धातुः इव = विधाता (स्रष्टा, परमेश्वर) की तरह । तस्य = उस (दुर्योधन ) की । ईहितं = अभीष्ट, चेष्टा, उद्योग । महोदयः = अत्यधिक उत्कर्ष (वृद्धि, समृद्धि, लाभ ) करने वाले । हितानुबन्धिभिः = हितकारक (सुखकर, शुभ, कल्याणकारक, मांगलिक ) परिणाम (पर्यवसान, अनुबन्ध ) वाले, परिणामसुखद (परिणाम में सुख देने वाले)। फलः = फलों (परिणामों, कार्य-सिद्धियों) के द्वारा । प्रतीयते = प्रतीत (ज्ञात) होता है, जाना जाता है। __ अनु०-समस्त कार्यों को पूर्ण रूप से समाप्त (पूरा) करने वाला (अथवा करके ) वह ( दुर्योधन ) शुद्ध चरित्र (आचरण) वाले गुप्तचरों के द्वारा (दूसरे ) राजाओं के (सम्पूर्ण) कार्यों ( क्रियाओं, रहस्यों ) को
| SR No. | 009565 |
| Book Title | Kiratarjuniyam |
| Original Sutra Author | Mardi Mahakavi |
| Author | Virendrakumar Sharma |
| Publisher | Jamuna Pathak Varanasi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 126 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 83 MB |