Page Text
________________
सम्मति• काम , गा• स्योररीकरणात् । ततोऽपि चैषम्भूतनयश्शुद्धतमः, अयं नयश्शम्दानां स्वव्युत्पत्तिनिमित्तभूतक्रियापरिणतमर्थ सत्क्रियाकाल एव वाच्यत्वेनाभ्युपगच्छत्तीत्येतन्मते क्रियाऽनाविष्टस्याऽपि वस्तुनो भेदप्रतिपत्तृत्वादिति । तत्रापि श्रीसिद्धसेनदिवाकरमतेऽर्थनयास्सहव्यवहारर्जुसूत्राख्यानयो नयाः । सैद्धान्तिकमते नैगमसहव्यवहारर्जुसूत्राख्याश्चत्वारो नया, उपसर्जनीभूतशब्दप्रधानीभूताऽर्थाऽभ्युपगमपरत्वेन शब्दतद्धर्मभेदेनार्थभेदाऽस्वीकर्तृत्वात् । उभय. मतेऽपि शब्दसमभिरुदैवम्भूताख्या नयात्रपश्शन्दनयार, ते हि शब्दप्रधानतया शब्दतद्धर्मभेदेनार्थमेदं स्वीकुर्वन्तीति यथा शब्दस्तथाऽर्थ इत्यभ्युपगमपरत्वाच्छन्दमेव प्रधानमिच्छन्ति, अथं तु गौणम् , शब्दवशेनवार्थप्रतीतेः । उक्तश्च तस्वार्थ श्लोकवार्तिके
__ "तत्रर्जुसूत्रपर्यन्ता,-श्चत्वारोऽनया मताः ।
त्रयः शब्दनयाः शेषाः, शब्दवाच्यार्थगोचराः ॥ १॥" इति .. . एते च नयाः परस्परसापेक्षाश्चेत्तदा सुनयाः, अन्यथा तु मिथ्यानया:, एतचा प्रतिपादयिष्यते, तदेवं व्यवस्थितमेतत् , तस्य तु शब्दादयश्शाखाप्रशाखाप्रतिशाखाः सूक्ष्ममेदा इति ॥५॥
अथ नयैरिव निक्षेपैरपि सूक्ष्मेक्षिकया सम्यक्समीक्षामक रविचारितरमणीयतयाऽपरमार्थभूतोऽर्थः परमार्थतया परमार्थश्वापरमार्थतया प्रतिभासेतेत्यतो नयानुयोगद्वारवनिक्षेपानुयोगद्वारमापि व्याख्यानम् , निक्षेपाश्च नामस्थापनाद्रव्यमावभेदेन चतुर्विधा इति, तत्रापि द्रव्यार्थिकपर्यायार्थिकनयौ मूलव्याकरणिनाविति दर्शयननयोपिकता प्रदर्शयितुमाह
" नाम ठवणा दविए-त्ति एस दव्याहियस्स निक्खेवो।
भावो उ पज्जवहिअस्स, परूवणा एस परमत्थो ।। ६॥" अस्या उत्तरार्द्ध शास्त्रवार्तासमुच्चयादौ-"भावो उ पञ्जवट्टिअ, परूषणा एस परमत्यो" इति दृश्यते । अथवा वस्तुनिवन्धनाध्यवसायनिमित्तव्यवहारमूलकारणतामनयोः प्रतिपाद्य अधुनाऽध्यारोपितानध्यारोपितनाम-स्थापना-द्रव्य-भावनिबन्धनव्यवहारनिबन्धनतामना योरेव प्रतिपादयन्नाहाऽऽचार्य:-नाम ठवणा इत्यादि । नामस्थापनाद्रव्यैतनिक्षेपत्रयं द्रव्या. किन यस्य, भावस्तु पर्यायार्थिकनयस्य निक्षेपः, एष एवोमयनयप्रविभागः परमार्थ इति निष्कर्षः, अवयवार्थस्त्वेवम्---" नाम ठवणा दविए ति" नामस्थापनाद्रव्यमिति 'एम दवट्टियस्स. निक्खेवो' एष निक्षेपो द्रव्यार्थिकस्य द्रव्यार्थिकनयस्याभिमतः । यद्वा द्रव्याधिकस्येत्यनन्तरं मतेनेति शेषः। द्रव्यमात्रग्राहिणस्तस्य नयस्य नामस्थापनाद्रव्याणां कालत्रयानुगामित्वेन द्रव्यरूपतया तत्त्रितयग्राहित्वेऽपि मावस्य क्षणमात्रवर्चित्वेन द्रव्यानात्मकतया तदाहित्वात् । अत एवाह "भावो उ पजबढिअस्म परूवणा" इति । भावो
"Aho Shrutgyanam"
| SR No. | 009536 |
| Book Title | Sammatitarka Maharnavatarika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vijaydarshansuri |
| Publisher | Jainmarg Prabhavaka Sabha Madras |
| Publication Year | |
| Total Pages | 556 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 15 MB |