________________
क्रिया-कोश
२७६ अक्रियावादियों के आठ भेद होते हैं, यथा-१-एकवादी, २–अनेकवादी, ३-मितवादी, ४-निर्मितवादी, ५-सातवादी, ६-समुच्छेदवादी, ७--नित्यवादी तथा ८-नास्तिक परलोकवादी।
'२ चौरासी भेद :
(क) तत्थ णं जे से पढमम्स ठाणस्स अधम्मपक्खस्स विभंगे एवमाहिए, तत्थ णं इमाई तिन्नि तेवढाइ पावादुय-सयाई भवंतीति मक्खायाई, तंजहा-किरियावाईणं अकिरियावाईणं अन्नाणियवाईणं वेणइयवाईणं ते वि परिनिव्वाणमासु तेवि (परि-) मोक्खमाहंसु तेवि लवंति सावगा, तेवि लवंति सावइत्तारो।
--सूथ श्रु २ । अ २ । सू २५ । पृ० १५८ टीका-क्रियावादिनामशीत्युत्तरशतं अक्रियावादिनां चतुरशीतिरज्ञानिकानां सप्तषष्टिवैनयिकानां द्वात्रिंशदिति। तत्र सर्वेप्येते मौलास्तस्तिष्याश्च प्रवदनशीलत्वात्प्रावादुकास्तेषां च भेदसंख्या परिज्ञानोपाय आचार एवाभिहित इति नेह प्रतन्यते। (ख) असिसयं किरियाणं, अकिरियाणं च होइ चुलसीई। अन्नाणिय सत्तट्ठी, वेणझ्याणं च बतीसा ।।
-सूय श्रु १ । अ १२ । गा १ । निगा ११६ टोका--इदानीमक्रियावादिनां न सन्त्येव जीवादयः पदार्था इत्येवमभ्युपगमवतामनेनोपायेन चतुरशीतिरवगंतव्या । तद्यथा। जीवादीन् पदार्थान् सप्ताभिलिख्य तदधः स्वपरभेदद्वयं व्यवस्थाप्यम् । ततोष्यधः कालयदृच्छानियतिस्वभावेश्वरात्मपदानि षड्व्यवस्थाप्यानि । भंगकानयनोपायस्त्वयम् । नास्ति जीवः स्वतः कालतः। तथा नास्ति जीवः परतः कालतः। एवं यदृच्छानियतिस्वभावेश्वरात्मभिः प्रत्येकं द्वौ द्वौ भंगको लभ्येते। सर्वेपि द्वादश । तेऽपि च जीवा दिपदार्थसप्तकेन गुणिताश्चतुरशीतिरिति ।
आगम में क्रियावादी प्रावादुक मिथ्यादृष्टि चारों वादों की संज्ञा ३६३ बतलाई गई है उनमें अक्रियावादी की संख्या ८४ बतलाई गई है।
उपर्युक्त अक्रियावाद के ८४ भेद टीकाकार के अनुसार जीव-अजीव-आस्रव-बंधसंवर-निर्जरा-मोक्ष-इन सात तत्त्वों के आधार पर प्रक्रिया--गणना से होते हैं।
जीव, अजीव, आस्रव, बंध, संवर, निर्जरा, मोक्ष-इन सात तत्त्वों के स्व-पर की
"Aho Shrutgyanam"