________________
२४०
क्रिया - कोश
७४२ किरियं च रोयए धीरे, अकिरियं परिवजए ।
- उत्त० अ १८ । गा ३३ । पृ० १००७ टीका - (लक्ष्मीवल्लभ) धीरः अक्षोभ्यः क्रियां जीवस्य विद्यमानतां जीवसत्तां रोचयति स्वयं स्वस्मै अभिलषयति तथा परस्मै अपि अभिलषयतीत्यर्थः अथवा क्रियां सम्यक् अनुष्ठानरूपां प्रतिक्रमणप्रति लेखनरूपां मोक्षमार्गः साधनभूतां ज्ञानसहितां क्रियां रोचयति ।
धीर पुरुष क्रिया में रुचि रखे और अक्रिया का परित्याग करे | दर्शन, ज्ञान, चारित्र, तप, विनय, सत्य, समिति और गुप्ति आदि क्रियाओं में रुचि रखे अथवा क्रियावाद -- जीवाजीवादि अस्तिवाद में रुचि रखे ; अक्रिया अर्थात् कायिको आदि दुष्क्रिया का परित्याग करे अथवा नास्तिवाद का परित्याग करे ।
-७४३ णो काहिए होज्ज संजए, णच्चा धम्मं अणुत्तरं,
पासणिए ण य संपसारए । कयकिरिए ण यात्रि मामए ॥
— सूय श्रु १ | अ २ । उ २ । गा २८ । पृ० १०७ टीका - [ 'कयकिरिए' शब्द पर ] कृता स्वभ्यस्ता क्रिया संयमानुष्ठानरूपा येन स कृतक्रियस्तथाभूतश्च ।
अनुत्तर—लोकोत्तर धर्म को जानकर संयति--संयमानुष्ठान क्रिया को करता रहे । संयमानुष्ठान क्रिया में जो कृत अभ्यस्त होता है वह 'कयकिरिए' अर्थात् कृतक्रिय होता है ।
८ जीव और क्रिया
८११ जीव की सक्रियता / अक्रियता
जीवाणं भंते! किं सकिरिया अकिरिया ? गोयमा ! जीवा सकिरिया वि अकिरिया वि। से केणट्टणं भंते ! एवं वुश्चइ - 'जीवा सकिरिया वि अकरिया वि ?" गोयमा ! जीवा दुविहा पन्नत्ता, तं जहा संसारसमावण्णगा य असंसारसमावण्णगा य । तत्थ णं जे ते असंसारसमावण्णगा ते णं सिद्धा, सिद्धाणं अकिरिया । तत्थ णं जे ते संसारसमावण्णगा ते दुबिहा पन्नत्ता, तं जहा – सेलेसिपडिवण्णगा य असेले सिपडिवण्णगा य । तत्थ णं जे ते सेलेसिपडिवण्णगा ते णं अकिरिया, -- तत्थ णं जे ते असेलेसिपडिवण्णगा ते णं सकिरिया -- से ए तेणट्टेणं एवं वुच्चइ -' - 'जीवा सकिरिया वि अकिरिया वि' । -पण्या० प २२ । सू १५७३ | पृ० ४७६
:
"Aho Shrutgyanam"