________________
क्रिया - कोश
१६३
एवं एजनादिरहितस्य शुक्लध्यानस्य चतुर्थभेदानलेन कर्मदाह्य दहनं स्यादिति, अथ निष्क्रिययैव अन्तक्रिया भवति ।
- भग० श ३ । ३ । प्र ११-१४ । टीका (ख) 'अंतकिरियं' ति अन्त्या च सा पर्यन्तवर्तिनि क्रिया च अन्त्यक्रिया, अन्त्यस्य वा कर्माऽन्तस्य क्रिया अन्त्यक्रिया, ताम् - कृत्स्नकर्मक्षयलक्षणां मोक्षप्राप्तिमित्यर्थः । - भग० श १ । उ २ । प्र. १०७ । टीका (ग) अंतो भवान्तस्तस्य क्रियाऽन्तक्रिया भवच्छेद इत्यर्थः ।
- ठाण० स्था २ । उ ४ । सू १०७ । टीका (घ) 'अंतक्रिया' मिति अन्तः- अवसानं तच्च प्रस्तावादिह कर्मणामव सातव्यं, अन्यत्रागमेऽन्तक्रियाशब्द ( वाच्यतया त ) स्य रूढत्वात् तस्य क्रियाकरणमन्तक्रिया-कर्मान्तकरणं मोक्ष इति भावार्थः, “कृत्स्नकर्मक्षयान्मोक्षः" इति वचनात् तां कुर्याद् । -- पण्ण० प २० | सू १४०७ | टीका
अंतक्रिया -- सकल कर्मक्षयरूप है ।
जीव की वह अन्तिम क्रिया-प्रचेष्टा अर्थात् धर्मानुष्ठानिक चारित्रिक क्रिया जिसके द्वारा जीव कर्मों का संपूर्ण अन्त--अवसान करके उसी भव में सिद्ध होता है, बुद्ध होता है, मुक्त होता है, निर्वाण प्राप्त करता है, सर्व दुःखों का अन्त करता है ।
ऐर्यापथिक तथा एजनादि क्रिया से रहित - योगनिरोधात्मक शुक्लध्यान के चतुर्थ भेद में स्थित अक्रिय - निष्क्रिय जीव को अन्तक्रिया होती है !
७३२ भेद
:--
चत्तारि अंतकिरियाओ पन्नत्ताओ तं जहा
(१) तत्थ खलु इमा पढमा अंतकिरिया - अप्पकम्मपश्चायाएं यावि भव से मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वइए, संजमबहुले, संवरबहुले, समाहिबहुले, लूहे, तीरट्ठी उवहाणवं दुक्खक्खवे तबस्सी । तस्स णं णो तह पगारे तवे भवइ, णो तह पगारा - वेयणा भवइ, तहपगारे पुरिसजाए दीहेणं परियाएणं सिज्झइ, बुज्झर, मुम्बइ, परिणिव्वाइ सव्वदुक्खाणमंत करेइ, जहा--से भरहे रायाचाउरंतचक्कवट्टी, पढमा अंत किरिया ।
(२) अहावरा दोचा अंतकिरिया, महाकम्मे पच्चायाए यावि भवइ, से णं मुंडे भवित्ता अगाराओ अणगारियं पव्वइए, संजमबहुले संवरबहुले जाव हावं दुक्खक्खवे तवस्सी, तस्स णं तहपगारे तवे भवर, तहष्पगारा वेयणा
२५
"Aho Shrutgyanam"