________________
क्रिया-कोश
ह
क्रियाओं को प्रकाशन करने के निमित्त से होने वाली क्रिया वैदारणिकी अथवा वैचारणिकी क्रिया कहलाती है ।
* ३०२ भेद
जद्देव सत्थियाओ ( वेयारणिया किरिया दुबिहा पन्नत्ता, तंजहा - जीववेयारगिया चेव अजीववेयारणिया चेव ) !
-ठाण० स्था २ । उ १ । स ६० / पृ० १८६ वैदारणिकी अथवा वैचारणिकी क्रिया के दो भेद होते हैं, यथा जीव-वैदारणिकी / जीव- वैचारणिकी तथा अजीव-वैदारणिकी / अजीव-वैचारणिकी ।
३०.३ भेदों की परिभाषा अर्थ
· १ जीव-वैदारणिकी / जीव-वैचारणिकी-
२ अजीव-वैदारणिकी / अजीव-वैचारणिकी -
जीवम जीवं वा विदारयति—स्फोटयतीति, अथवा जीवमजीवं वाऽऽसमानभाषेषु विक्रीणति सति भाषिको विचारयति परियच्छावेत्ति भणितं होति, अथवा जीवं पुरुषं वितारयति--प्रतारयति वञ्चयतीत्यर्थ असद्गुणैरेतादृशः तादृशस्त्वमिति, पुरुषादिविप्रतारणबुद्ध्यैव वाऽजीवं भणत्येतादृशमेतदिति यत्सा जीववेयारणिआऽ जीववेयारणिया वा ।
– ठाण० स्था २ 1 उ १ | सू ६० । टीका 1 किसी जीव अजीव वस्तु का फाड़ना --- विदारण करना--- जीव- अजीव-वेदारणिकी किया है । किसी जीव ( घोड़ा, गाय इत्यादि ) या अजोव ( मूर्ति-शंख इत्यादि ) वस्तु को बेचते हुए ठगने के अभिप्राय से उनमें न होने वाले गुणों का वर्णन करना — जीव अजीववैचारणिकी क्रिया है ।
'३१ अनाभोगप्रत्ययिकी क्रिया
*३११ परिभाषा / अर्थ
(क) अनाभोगः -- अज्ञानं प्रत्ययो निमित्तं यस्याः सा ।
-- ठाण० स्था २ । १ । सू ६० । टीका (ख) अनाभोगक्रिया अप्रत्यवेक्षिताप्रमार्जिते देशे शरीरोपकरणनिक्षेपः । -- सिद्ध० अ ६ । सू ६ । पृ० १३
(ग) अप्रसृष्टादृष्टभूमौ कायादिनिक्षेपोऽनाभोगक्रिया |
- सर्व० अ ६ । स ५ । पृ० ३२२ । ला ७ -राज अ ६ | सू ५। पृ० ५१० । ला ३
" Aho Shrutgyanam"
No
ܘ