________________
क्रिया-कोश
(ग) अहिगरगिया णं भंते ! किरिया क३विहा पन्नता ?
गोयमा ! दुबिहा पन्नता, तंजहा संजोयणाहिगरणिया य निव्वत्तणाहि
गरणिया य ।
पण्ण० प २२ । सृ १५६६ । ०४७
(घ) सा ( अहिगरणिया किरिया ) द्विधा निवंतने संयोजने च । -सिद्ध० अ ६ | सू ६ । ५० १२ अधिकरणिकी क्रिया के दो भेद होते हैं, यथा संयोजनाधिकरणिकी तथा निर्वर्तना
धिकरणिकी |
६१
१६३ भेदों की परिभाषा / अर्थ
१ संयोजनाधिकरणिकी
(क) 'संजोयणाहिगरणिया चेव' ति यत्पूर्व निर्वर्तितयोः खङ्गतन्मुष्ठ्यादिकयोरथंयोः संयोजनं क्रियते सा संयोजनाऽधिकरणिकी ।
- ठाण० स्था २ । उ १ । सू ६० । टीका (ख) ' संजोयणाहिगरणकिरिया य' त्ति संयोजनम् हल-गर- विप- कूट-यन्त्राचङ्गानां पूर्वनिर्वर्तितानां मीलनम् - तदेव अधिकरणक्रिया संयोजनाधिकरणक्रिया | --- भग० श ३ । उ ३ । प्र ३ । टीका (ग) तत्र संयोजनं - पूर्वनिर्वर्त्तितानां हलगर विपकूटयन्त्राद्यङ्गानां मोलनं तदेव संसारहेतुत्वादाधिकरणिकी संयोजनाधिकरणिकी, इयं हलायङ्गानि पूर्वनिर्वन्तितानि संयोजयितुर्भवति । -- पण प २२ । सू० १५६६ | टीका
संयोजन अर्थात् पूर्व में बनाए हुए हलगर, कूट, यंत्रादि रखना अधिकरण है । संसार का हेतु होने के कारण उसके निमित्त से होनेवाली क्रिया संयोजनाधिकरणिकी क्रिया कहलाती है । यह क्रिया पूर्व में बनाए हुए हलादि के अवयव – जोड़ी तैयार करने वाले के होती है ।
*१६:३२ निर्वर्तनाधिकरणिकी-
(क) 'णिव्त्रत्तणाहिगरणिया चेव' त्ति यच्चादितस्तयोनिर्वर्तनं सा निर्वर्तनाधिकरणिकीति । -ठाण स्था २ । उ १ / सू ६० | टीका (ख) 'निव्वत्तणा हिगरण किरिया यत्ति निर्वर्तनम् - असि-शक्ति-तोमरादीनां निष्पादनम्, तदेव अधिकरणक्रिया निर्वर्तनाधिकरणक्रिया ।
- भग० श ३ । ३ । प्र ३ । टीका
(ग) निर्वर्त्तनं असिशक्तिकुन्ततोमरादीनां मूलतो निष्पादनं तदेवाधिकरणिकी निर्वर्त्तनाधिकरणिकी, पंचविधस्य वा शरोरस्य निष्पादनं निर्वत्र्त्तनाधिकरणिकी, देहस्यापि दुष्प्रयुक्तस्य संसारवृद्धिहेतुत्वात् ।
-- पण प २२ | सू १५६६ | टीका
"Aho Shrutgyanam"