________________
६०
क्रिया-कोश
न्द्रिय अर्थात् मन के आश्रय से अशुभ संकल्प द्वारा मोक्षमार्ग के प्रति उपेक्षाभाव रखने वाले प्रमत्तसंयत की कायिकक्रिया भी दुष्प्रयुक्तकायिक क्रिया कहलाती है ।
नोट :- कायिकी क्रिया का विवेचन कायिकी क्रियापंचक ( क्रमांक ६६ ) में भी देखो ।
* १६ अधिकरणिकी
१६१ परिभाषा / अर्थ -
(क) 'अहिगरणिया चेव' त्ति अधिक्रियते आत्मा नरकादिषु येन तदधिकरणम् – अनुष्ठानं वाह्यं वा वस्तु, इह च बाह्यं विवक्षितं खङ्गादि, तत्र भवा आधिकरणिकीति । - ठाण० स्था २ । १ । सू६० । टीका
(ख) अधिक्रियते - स्थाप्यते नरकादिष्वात्माऽनेनेति अधिकरण- -- अनुष्ठानविशेषो बाह्यं वा वस्तु चक्रखङ्गादि तत्र भवा तेन वा निवृत्ता आधिकरणिकी। - पण्ण० प २२ / स् १५६६ / टीका
(ग) अधिक्रियते येनात्मा दुर्गतिप्रस्थानं प्रति तदधिकरणं परोपघाति कूटगलपाशादिद्रव्यजातं तद्विषयाऽधिकरणक्रिया । - सिद्ध० अ ६ । सू ६ | पृ० १२
(घ) हिंसोपकरणादानादाधिकरणिकी क्रिया ।
सर्व अ ६ । सू५ । ३२२ । ला २ -राज० अ ६ । सू५ । ५० ५०६ / ला ३१.३२
(ङ) हिंसोपकरणादानं तथाधिकरणक्रिया ।
-श्लोवा० अ ६ | सू५ । गा । पृ० ४४५ जिसके द्वारा नरकादि गति में आत्म-स्थापन हो वह अधिकरण--- क्रियाविशेष, अथवा खङ्ग, चक्र आदि वस्तु, उनके निमित्त से हुई या उनके द्वारा हुई क्रिया अथवा अधिकरणों ( हिंसा की साधन वस्तुओं ) से होने वाली किया अधिकरणिकी क्रिया कहलाती है ।
- १६२ भेद
(क) अहिगरणिया किरिया दुबिहा पन्नत्ता, तंजहा- संजोयणाहिगरणिया चेव निव्वत्तणाहिगरणिया चेव ।
- ठाण० स्था २ । उ १ । सू ६० पृ० १८६ (ख) अहिगरणिया णं भंते ! किरिया क३विहा पन्नता ? मंडियपुत्ता ! दुविहा पन्नत्ता, संजहा- संजोयणा हिगरण किरिया य, निव्वतणाहिगरण किरिया य ।
- भग० श ३ । उ ३ । प्र ३ । पृ० ४५६
"Aho Shrutgyanam"