________________
ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹਾਂ । ਹੁਣ ਤੁਹਾਡੀ ਸਮਝ ਵਿਚ
ਆਪੇਸ਼ਾਵਾਦ ਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਕ ਚੀਜ਼ ਛੋਟੀ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਬੜੀ ਵੀ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਬੜੀ ਚੀਜ਼ਾ ਦੀ ਅਪੇਕਸ਼ਾ ( ਟੀ) ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਅਪੇਕਸ਼ਾ ਬੜੀ ਹੈ । ਇਹ ਭਾਵ ਅਨੇਕਾਂਤਵਾਦ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦਾ।
ਅਨੇਕਾਂਤਵਾਦ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਪੁਰਾਣੇ ਆਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਹਾਥੀ ਦਾ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿਤਾ ਹੈ । ਇਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਛੇ ਅੰਨੁ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ । ਕਿਸਮਤ ਨਾਲ ਉੱਥੇ ਇਕ ਹਾਥੀ ਆਂ ਗਿਆ । ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਹਾਥੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਵੇਖਿਆ । ਧੂਮ ਮਚ ਗਈ । ਅੰਨਿਆਂ ਨੇ ਵੀ ਹਾਥੀ ਦਾ ਸਮਾਚਾਰ ਸੁਣਿਆ ਅਤੇ ਵੇਖਣ ਲਈ ਗਏ ਅੰਨੁ ਭਲਾ ਕੀ . ਵੇਖਦੇ ? ਹਰ ਇਕ ਨੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਟਟੋਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ । ਕਿਸੇ ਨੇ ਪੁਛ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸੁ ਡ ਪਕੜੀ ਤੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕੰਨ ਕਿਸੇ ਨੇ ਦੰਦ ਪਕੜੇ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਪੈਰ ।
| ਇਸ ਤਰਾਂ ਜੋ ਵੀ ਹਾਥੀ ਦਾ ਅੰਗ ਉਨਾਂ ਦੇ ਹਥ ਲਗਾ ਉਸ ਨੂੰ ਛੂਹਕੇ (ਸਪਰਸ਼ ਕਰਕੇ ਸਭ ਨੇ ਸਮਝ ਲਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਹਾਬੀ ਵੇਖ ਲਿਆ । ਆਪਨੇ ਥਾਂ ਤੇ ਆਕੇ ਹਾਥੀ ਵਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਣ ਲਗੇ । ਪੂਛ ਫੜਨ ਵਾਲਾਂ ਆਖਣ ਲਗਾ ਕਿ ਹਾਥੀ ਮੋਟੇ ਰੱਸੇ ਵਰਗਾ ਸੀ ।’’ ਸੁੰਡ ਪਕੜਨ ਵਾਲਾ ਕਹੇ-ਝੂਠ ਬਿਲਕੁਲ ਝੂਠ, ਹਾਥੀ ਵੀ ਕਿਤੇ ਰੱਸੇ ਵਰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਤਾਂ ਮੁਸਲ ਵਰਗਾ ਸੀ । ਤੀਸਰਾ ਕੰਨ ਫੜਨ ਵਾਲਾ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ- **ਅੱਖਾਂ ਕੰਮ
{ ੭੧ ]
