________________
ਪੁੰਨ ਸੋਨੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਹੈ ਤਾਂ ਜੰਜੀਰ, ਉਸ ਜੰਜੀਰ ਨੂੰ ਗਲ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਉਹ ਬੰਨੇਗੀ। ਵੀਰਾਗਤਾ, ਰਾਗ, ਅਤੇ ਦਵੇਸ਼ ਤਿੰਨੇ ਹੀ ਆਤਮਾ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਰਾਗ ਅਤੇ ਦਵੇਸ਼ ਦੂਸਰੇ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਤਮਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਬਾਹਰ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ। ਉਸ ਦੀ ਜੜ ਕੀਤੇ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਗਿਆਨ, ਦਰਸ਼ਨ, ਚਿੰਤਨ, ਸ਼ਰਧਾ, ਸੁੱਖ ਆਦਿ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਆਤਮਾ ਵੀਰਾਗਤਾ ਤੋਂ ਹੀ ਅਪਣੀ ਚਮਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਨੂੰ ਧੂੜ ਤੋਂ ਸਾਫ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਤਮਾ ਦਾ, ਵਸਤੁ ਦਾ ਅਪਣੇ ਸੁਭਾਵ ਵਿੱਚ ਮੁੜਨਾ ਹੈ। ਮਹਾਵੀਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਵਸਤੂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਧਰਮ ਹੈ, ਉਂਝ ਤਾਂ ਜਿੰਨੇ ਮਨੁੱਖ ਹਨ ਉੱਨੇ ਹੀ ਧਰਮ ਹਨ ਅਜਿਹਾ ਮੰਨ ਸਕਦੇ ਹਾਂ (ਹਿੰਦ ਸਵਰਾਜ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ) ਜਿਹੇ ਕਥਨਾ ਵਿੱਚ ਸਦੀ ਬਾਅਦ ਵੀ ਮਹਾਵੀਰ ਦੀ ਸੋਚ ਦੀ ਸੀਮਤ ਗੂੰਜ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਵਸਤੁ ਦਾ ਅਪਣੇ ਸੁਭਾਅ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਉਣਾ ਨਿਜ ਘਰ ਵਾਪਸ ਆਉਣਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਲਈ ਤੜਪ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਬੇਘਰ ਅਤੇ ਬੇਗਾਨੇਪਨ ਦੇ ਭਟਕਾਵੇ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣਾ ਹੈ। ਮੱਧ ਕਾਲੀਨ ਹਿੰਦੀ ਜੈਨ ਕਵੀ ਦੋਲਤ ਰਾਮ ਆਖਦੇ ਹਨ, “ਹਮ ਤੋ ਕਭੀ ਨਾ ਨਿੱਜ ਘਰ ਆਏ, ਪਰ ਘਰ ਫਿਰਤ ਬਹੁਤ ਦਿਨ ਬੀਤੇ ਨਾਮ ਅਨੇਕ ਧਰਾਏ” ਕਾਰਨ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸੁਭਾਅ ਵਿੱਚ, ਅਪਣੇ ਨਿਰਮਲਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਹੋਈ ਆਤਮਾ ਦੀ ਤਾਕਤ ਉੱਪਰ ਮਹਾਵੀਰ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅੱਜ ਵੀ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਚਿੰਤਨ ਦੀਆਂ ਨਸਾਂ ਵਿੱਚ ਵਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਲ ਦੀ ਆਤਮਾ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਾਧਨ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ | ਜਮੀਨ ਤੇ / ਜਮੀਨ ਦੇ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਜਮੀਨ ਦੇ ਹੇਠ | ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸਾਧਨ ਹੈ। ਡਾ: ਏ. ਪੀ. ਜੇ. ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਅੰਸ਼। | ਆਤਮਾ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਅਤੇ ਦੇਹ ਤੋਂ ਉਸ ਦੀ ਭਿੰਨਤਾ ਦਾ ਗਿਆਨ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਜੀਵ (ਆਤਮਾ) ਅਜੀਵ (ਪੁਦਗਲ, ਅਸ਼ਰਵ, ਬੰਧ, ਪਾਪ, ਪੁੰਨ, ਸੰਬਰ, ਨਿਰਜਰਾ, ਮੋਕਸ਼ ਜਿਹੇ
27
