________________
ਮੁਕਤੀ ਪਾਉਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸਮਾਂ ਆਉਣ ਤੇ ਕਰਮ ਪੱਕਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪੱਕਣਾ ਜਾਂ ਉਦੇ ਜਾਂ ਫਲ ਹੈ। ਇਹ ਫਲ ਦੇ ਕੇ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਇਹ ਫੋੜੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੱਕ ਕੇ ਫੁਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫੁਟ ਗਿਆ ਤਾਂ ਆਰਾਮ ਹੋ ਗਿਆ, ਜੋ ਕਰਮ ਤੱਪਸਿਆ ਰਾਹੀਂ ਝਾੜੇ ਗਏ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਛੁੱਟੀ ਮਿਲ ਗਈ ਪਰ ਜੋ ਕਰਮ ਉਪਸ਼ਮ ਹੋ ਕੇ, ਦੱਬਕੇ ਚੇਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਉਹ ਫੇਰ ਸਿਰ ਉੱਠਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਦੱਬੀ ਵਾਸ਼ਨਾ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਂਤੰਕ (ਡਰ) ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕਰਮ ਦੇ ਫਲ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭੋਗਦੇ ਹਾਂ ਜਿਸ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਨਵੇਂ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਆਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਸਾਡੇ ਸੰਚਿਤ ਕਰਮ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਰਮ ਦਾ ਭੋਗ, ਭੋਗ ਦਾ ਕਰਮ - ਇਹ ਬੁਰਾ ਚੱਕਰ ਜਦ ਤੱਕ ਚੱਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੇ ਸੰਤੁਲਨ ਬਿੰਦੂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਲੈਂਦੇ, ਜਿੱਥੇ ਨਵਾਂ ਕਰਮ ਬੰਧ ਰੁੱਕ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣਾ ਸੰਚਿਤ, ਪੁਰਾਣਾ ਕਰਮ ਤੱਪਸਿਆ ਜਾਂ ਇਛਾਵਾਂ ਦੇ ਨਿਰੋਧ ਰਾਹੀਂ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਇਹ ਸਿਲਸਿਲੇਵਾਰ ਕਰਮ ਦਾ ਸੰਬਰ ਅਤੇ ਨਿਰਜਰਾ ਹੈ। ਕਰੋਧ, ਮਾਨ, ਲੋਭ, ਮਾਇਆ ਆਦਿ ਦੀ ਪਕੜ ਤੋਂ ਬਚਨ ਦਾ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਅ ਆਤਮਾ ਉੱਪਰ ਕਰਮ ਬੰਧਨ ਦੀ ਪਕੜ ਨੂੰ ਢਿੱਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜੇ ਇਸ ਦੀ ਕੋਈ ਗੱਠ, ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਸੁਚੇਤ ਭਾਵ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨਾਲ ਕਰਮ ਦਾ ਨਵਾਂ ਆਸ਼ਰਵ / ਆਗਮਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੋਕਸ਼ ਦੀ ਚਾਹ ਵੀ ਤਾਂ ਮੋਕਸ਼ ਮਾਰਗ ਦੀ ਇਕ ਰੁਕਾਵਟ ਹੀ ਹੈ। ਹੰਕਾਰ ਨਾ ਹੋਣਾ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੈ ਪਰ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਨਹੀਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਪੁੰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਵੀ ਮੂੰਹ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਪੁੰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਪੁੰਨ ਚੰਗੀ ਗਤੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਪਰ ਮੁੱਕਤੀ ਦਾ ਨਹੀਂ। ਮੁੱਕਤੀ ਦੇ ਲਈ ਤਾਂ ਪੁੰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਮੁੱਕਤੀ ਪਾਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਤੋਂ ਵੀ ਉੱਪਰ ਉੱਠਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
26
