________________
ਤੱਤਵਾਂ ਨੂੰ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਧਾਰਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਦੇਵ (ਅਰਿਹੰਤ ਸਿੱਧ) ਸ਼ਾਸਤਰ, ਗੁਰੂ (ਅਚਾਰਿਆ, ਉਪਾਧਿਆ, ਸਾਧੂ) ਦਾ ਨਮਿਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੇਹ ‘ਤੇ ਟਿੱਕੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅੱਗੇ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਿਵੇਂ ਕਰੇਗੀ? ਦੇਹ ਤਾਂ ਇਕ ਜਨਮ ਦੇ ਲਈ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜਦਕਿ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਅਸੰਖ ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਉੱਤਾਰ ਚੜਾਉ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਖੁਦ ਮਹਾਵੀਰ ਦੀ ਆਤਮਾ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂ ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਕੇ ਮਹਾਵੀਰ ਬਣੀ ਸੀ।
ਮਹਾਵੀਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਨੇਕ ਆਤਮਵਾਦ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਆਤਮਾ ਅਨੰਤ ਅਤੇ ਸੁਤੰਤਰ ਹਨ, ਉਹ ਕਿਸੇ ਦਾ ਵੀ ਅੰਸ਼ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਆਤਮਾ ਕੀੜੀ ਦੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਹਾਥੀ ਦੀ, ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਮਰੇ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਇਕਠਾ ਜਾਂ ਫੈਲਦਾ ਹੈ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਤਮਾ ਸਰੀਰ ਦੇ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸਮਾਈ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਆਤਮਾ ਵਿੱਚ ਫਰਕ ਆਕਾਰ ਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਤੱਤਵ) ਦਾ ਨਹੀਂ, ਆਤਮਾ ਦਾ ਪੁੱਗਲ (ਸਰੀਰ) ਨਾਲ ਸੰਜੋਗ ਹੋਣਾ ਜੀਵਨ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਹੀ ਸੰਜੋਗ ਆਤਮਾ ਦਾ ਕਰਮ ਬੰਧ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦਾ ਸਬੂਤ ਵੀ ਹੈ। ਕਰਮ ਬੰਧ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤ ਹੋਈ ਆਤਮਾ ਜਨਮ ਮਰਨ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਆਨੰਦ, ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਚਰਮ ਵਿਕਾਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਸਰੀਰ ਰਹਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿਸੇ ਦੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ ਇਹ ਹੀ ਆਤਮਾ ਦਾ ਮੋਕਸ਼ ਹੈ, ਇਹੋ ਨਿਰਵਾਨ ਹੈ।
ਵਿਸੇ, ਕਏ ਵਾਲੇ ਕਾਰਨ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਤੇ ਆਤਮਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਜੈਨ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਨੇ 14 ਗੁਣ ਸਥਾਨ (ਇਹ ਅੰਤਮ ਗੁਣ ਸਥਾਨ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਕਦਮ ਹਨ ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਅਵਿਕਸਤ ਕਾਲ ਦੇ ਹਨ) ਦੋ ਗੁਪਤ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੀਆਂ ਅਤੇ ਮਨ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਤੋਂ ਉੱਤਪਨ ਮਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ਰੁਤ) ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਤੱਖ ਗਿਆਨ (ਗਿਆਨ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੀ ਆਤਮਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੇ ਉੱਤਪਨ ਅੱਵਧੀ, ਮਨ ਪਰਿਆਏ ਅਤੇ ਕੇਵਲ) ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਵਕ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗਿਆਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀਮਾਵਾਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝਾਇਆ ਹੈ। ਆਖਰੀ ਭੇਦ ਅਤੇ ਉਪਭੇਦ ਅਤੇ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਤਾਂ ਸਮਝਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ? ਪਰ ਉਦੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵੱਲ ਵੱਧਦੀ ਹੋਈ ਆਤਮਾ,
28
