________________
ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਦੇਰੀ ਤੋਂ ਸਰਹਦ ਤੇ ਭੇਜਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਸੀ। ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਕੀਤੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਫੋਜ ਭੇਜਣ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਾ ਕਰਨ, ਪਰ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਮਹਾਵੀਰ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਇਕ ਦਮ ਸਹੀ ਪਕੜ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਕਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਮੂਲ ਸਿੱਧ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਭਾਰਤੀ ਫੋਜਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਹਵਾਈ ਜ਼ਹਾਜਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਦੂਤ ਆਖਿਆ।
ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਬਣਾਕੇ ਰੱਖਣ ਦੇ ਲਈ ਥੋੜੀ ਬਹੁਤੀ ਹਿੰਸਾ ਤਾਂ ਹੋਵੇਗੀ ਹੀ। ਚੱਲਣ ਫਿਰਨ, ਨਹਾਉਣ ਧੋਨ, ਉੱਠਨ ਬੈਠਣ, ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਨ ਜਿਹੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋ ਹਿੰਸਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਮਾਹਵੀਰ ਉਸ ਨੂੰ ਆਰੰਭੀ ਹਿੰਸਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਨੋਕਰੀ, ਖੇਤੀ, ਧੰਦਾ ਆਦਿ ਰਾਹੀਂ ਗੁਜਾਰੇ ਲਈ ਜੋ ਹਿੰਸਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਉਦਯੋਗੀ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਇਜ਼ਤ, ਸੰਪਤੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਵਿੱਚ, ਆਂਤਕ ਅਤੇ ਹਮਲੇ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਉੱਠ ਖੜੇ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਹਿੰਸਾ ਵਿਰੋਧੀ ਹਿੰਸਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੀ ਦੁਨਿਆ ਵਿੱਚ ਇਹ ਆਏ ਦਿਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਬਣਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਜੰਗ ਥੋਪਣਾ, ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਦਾ ਜ਼ਹਿਰ ਫੈਲਾਉਣਾ, ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨਾ, ਧਾਰਮਿਕ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬਲੀ ਚੜਾਉਣਾ, ਦੂਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਕਰਨਾ, ਪਰਾਈ ਜਮੀਨ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਜੋ ਹਿੰਸਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਸੰਕਲਪੀ ਹਿੰਸਾ ਹੈ। ਆਰੰਭੀ, ਉਦਯੋਗੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧੀ ਹਿੰਸਾਵਾਂ ਹਨ ਤਾਂ ਹਿੰਸਾ ਹੀ, ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਚਨਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ। ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਘੱਟ ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਰਹਿਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਹਿੰਸਾਵਾਂ ਸਾਡੀ ਮਜ਼ਬੂਰੀ ਹੋਣ, ਸਾਡੇ ਰਾਗ ਆਦਿ ਦੀ ਸਾਡੇ ਹੰਕਾਰ ਦੀ ਉਪਜ ਨਹੀਂ। ਸੰਕਲਪੀ ਹਿੰਸਾ ਨਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਨਾ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਲਈ। ਅਪਣੇ ਰਾਗ ਅਤੇ ਹੰਕਾਰ ਦੇ ਸੰਤੋਖ ਦੇ ਲਈ ਹੀ ਅਸੀਂ ਸੰਕਲਪੀ ਹਿੰਸਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਆਤਮਾ ਦਾ ਪਤਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਪ ਹੈ। ਮਹਾਵੀਰ ਇਸ ਨੂੰ ਕਠੋਰਤਾ ਨਾਲ ਰੋਕਦੇ ਹਨ।
ਹਿੰਸਾ ਚਾਹੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੋਵੇ। ਉਸ ਸੱਤਾ ਦੀ ਅਤੇ ਪਾਪ ਕਰਤਾ ਦਾ ਨਿਰਧਾਰਨ ਉਸ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ, ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੀ ਹੱਦ, ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭੋਤਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾ
21
