________________
ਚੁਣਿਆ। ਇਸੇ ਅਰਧ ਮਾਗਧੀ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ ਤੋਂ ਅਜੋਕੀ ਪੂਰਵੀ ਹਿੰਦੀ ਜਾਂ ਅੱਵਧੀ, ਵਘੇਲੀ ਅਤੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੁਰਵ ਵਿੱਚ ਮਾਗਧੀ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ (ਵਰਤਮਾਨ ਬਿਹਾਰੀ, ਬੰਗਾਲੀ, ਅਸਾਮੀ ਅਤੇ ਉੜੀਆ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਭਾਸ਼ਾ) ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਰਸੈਣੀ ਪਾਕਿਤ ਅੱਜ ਕਲ ਦੀ (ਪੱਛਮੀ ਹਿੰਦੀ, ਯਾਨੀ ਖੜੀ ਬੋਲੀ, ਬ੍ਰਜ, ਬੁੰਦੇਲੀ, ਕਨੌਜੀ, ਵਾਂਗਰੁ, ਹਰਿਆਣਵੀ, ਪਹਾੜੀ, ਡੋਗਰੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹਾਵੀਰ ਅਪਣੀ ਲੋਕਵਾਦੀ ਸੋਚ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਭੂਗੋਲ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਅਣ ਅੱਖਰੀ, ਸਰਵ ਭਾਸ਼ਾ ਸੁਭਾਵ ਵਾਲੀ, ਦਿੱਵਯਧੱਵਨੀ, ਆਦਿ ਆਖਕੇ ਜੈਨ ਆਗਮਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ
ਹਿਣ ਕਰਨ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। | ਵਸਤੂ ਸਵਰੂਪ ਦੀ ਸਹੀ ਸਮਝ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਚਿੰਤਨ ਵਿੱਚ ‘ਹੀ’ ਦੀ ਹੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਹੀਂ ‘ਭੀ` ਵੀ ਸਮਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਲਈ ਹਾਸ਼ਿਆ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਲਈ ਹਾਸ਼ਿਆ ਛੱਡਣਾ ਬੁਜਦਿਲੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਉੱਚੇ ਦਰਜ਼ੇ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਖੀ ਦੇ ਲਈ ਸਮਿਅਕ ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਦੁਸ਼ਮਨ ਦਾ ਕਤਲ ਵੀ ਹਿੰਸਾ ਨਹੀਂ। ਹਿੰਸਾ ਤਾਂ ਹੈ ਜਦ ਉਹ ਆਲਸ ਅਤੇ ਹੰਕਾਰ ਦੇ ਵੱਸ਼ ਹੋਕੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਸੁੱਖ ਜਾਂ ਪ੍ਰਾਣਾਂ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਉਮਾ ਸਵਾਮੀ ਨੇ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਮੱਤ ਨੂੰ ਤੱਤਵਾਰਥ ਸੂਤਰ 7/13 ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਖਿਆ ਹੈ, “ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਮਰਨਾ ਵੀ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦ ਉਹ ਅਣਗਹਿਲੀ ਜਾਂ ਪ੍ਰਮਾਦ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਹਾਵੀਰ ਰਾਗ ਨੂੰ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਰਾਗ ਚਾਹੇ ਸ਼ਰੀਰ ਪ੍ਰਤੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਭੂਮੀ, ਸੱਤਾ, ਸੰਪਤੀ ਦਾ ਰਾਗ ਹਿੰਸਾ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਸਾਰੇ ਰਾਗ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹਿੰਸਕ ਹੋਏ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 1947 ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੇ ਕਬਾਇਲੀ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਨੂੰ ਖਤਰਾ ਵਧਨ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਮਹਾਰਾਜਾ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਰਾਜ ਦਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਹੁਣ ਅਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਫੋਜ ਨੂੰ
