________________
ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਦਾ ਹੈ? ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰਹਿਮ ਕਿਉਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਦਾ ਹੈ? ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੱਸੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਉਹ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਵੱਧਦੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰਹਿਮ ਵੀ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇ। ਅਗਿਆਨ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਰਹਿਮ ਬੰਧਨ ਮੁਕਤੀ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। (ਦਸਵੇਂਕਾਲਿਕ ਸੂਤਰ 4/10) ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਥਨ ਹੈ ਪਹਿਲਾਂ ਗਿਆਨ ਫੇਰ ਰਹਿਮ
ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਤੇ 527 ਈ. ਪੂ. 13 ਅਕਤੂਬਰ ਬੁੱਧਵਾਰ (ਕੱਤਕ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਅਮਾਵਸ਼) ਨੂੰ ਪਾਵਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਹਮ ਮਹੂਰਤ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾ ਨਿਰਵਾਨ ਹੋਣ ਤੱਕ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ 24ਵੇਂ ਤੀਰਥੰਕਰ ਮਹਾਵੀਰ 29 ਸਾਲ 3 ਮਹੀਨੇ 24 ਦਿਨ ਲਗਾਤਾਰ ਘੁੰਮਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਲਈ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਰਹੇ। ਅਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲੈਣ, ਅਪਣੇ ਰਾਗ ਦਵੇਸ਼ ਤੇ ਰਾਈ ਰਤੀ ਜਿੱਤ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲੈਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਪਣੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਿਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਆਖੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਜਿਨ ਬਾਣੀ ਅਤੇ ਅਪਣੀ ਸ਼ਰਧਾ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਅਪਣੇ ਆਚਰਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਉਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ, ਭਾਵੇ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵਰਗ / ਵਰਣ / ਜਾਤ ਦਾ ਹੋਵੇ ਜੈਨ ਆਖਿਆ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਵੱਡੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਭਾਵੇਂ ਬਦਲੀਆਂ / ਇੱਕਠੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹੋਣ ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਮੂਲ ਨਾਮ ਅੱਜ ਵੀ ਬਿਹਾਰ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧਰਮ ਸਭਾ ਸਮੋਸਰਨ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਸੀ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਧਰਮ, ਵਿਚਾਰ, ਉਮਰ ਦੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪਸ਼ੂ, ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਜਾਣ ਦੀ ਖੁਲ੍ਹ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਬਰਾਬਰ ਮੌਕਾ ਸੀ। ਉਹ ਖੁਦ ਖੱਤਰੀ ਸਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਗਨਧਰ (ਚੇਲੇ) ਇੰਦਰ ਭੂਤੀ ਗੋਤਮ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਤ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਨਹੀਂ, ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ। ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ ਨਵੇਂ ਯੁੱਗ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਜ਼ਰੂਰ ਸੀ, ਪਰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਪਾਲੀ ਜਿਹੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਮਹਾਵੀਰ ਦੀ ਮਾਤਰ ਭਾਸ਼ਾ ਮਾਗਧੀ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ ਸੀ, ਪਰ ਅਪਣੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਰਧ ਮਾਗਧੀ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ ਨੂੰ
19
