________________
ਵਿੱਚ, ਟੇਡੀ ਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਤੀਸਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ। ਇਸ ਗਰੰਥ ਵਿੱਚ ਉਤਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਹ 18 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਗਰੰਥ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਰੋੜ ਸ਼ਲੋਕ ਦਾ ਅੰਦਾਜਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਜੋ ਇਸ ਵਿੱਚ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡਾਕਟਰ ਰਾਜਿੰਦਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਚੰਭਾ ਮੰਨਿਆ ਹੈ।
ਅਪਭਰੰਸ਼ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਜੈਨ ਸਾਹਿਤ :
ਅਪਭਰੰਸ਼ ਸੁਬਾਈਆਂ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਮਾਂ ਹੈ। ਅਪਭਰੰਸ਼ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਜੈਨ ਕਾਵਿ ‘ਜੋਇਦੂ’ ਹੈ। ਪਰਮਾਤਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਅਤੇ ਯੋਗਸਾਰ ਉਨਾਂ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਵੈਭੂ ਨੇ ਰਾਮਾਇਣ ਤੇ ਹਰੀਬੰਸ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਪੁਸ਼ਪਦੰਤ ਨੇ ਆਦਿ ‘ਪੁਰਾਣ’ ਲਿਖਿਆ। ਦੇਵਸੇਨ ਮਹੇਸ਼ਵਰ ਸੂਰੀ, ਪਦਮਕੀਰਤੀ, ਧਨਪਾਲ, ਹਰਿਸ਼ੋਨ, ਨਯਨੰਦੀ ਧਵਲ, ਵੀਰ, ਸ਼੍ਰੀਧਰ, ਕਨਕਾਮਰ, ਧਾਹਿਲ, ਯਸ਼ਕੀਰਤੀ ਆਦਿ ਨੇ ਅਪਭਰੰਸ਼ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਉਤਮ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਆਚਾਰੀਆ ਹੇਮ ਚੰਦਰ ਨੇ ਅਪਭਰੰਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਿਆਕਰਨ ਲਿਖਿਆ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਜੋ ਦੋਹੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਰਸਪੂਰਨ ਹਨ। ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਰਈਧੂ ਦੀਆਂ 23 ਰਚਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਰਾਸ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਲੇਖਕ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜੈਨ ਕਵੀ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਲਗਭਗ 500 ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਰੂਪਕ ਕਾਵਿ ਵਿੱਚ ਮਦਨਪਰਾਜੇ ਚਰਿਓ, ਮਯਣਜੁਜ, ਸੰਤੋਸ਼ ਤਿਲਕ, ਜੈਮਾਲ, ਮਨਕਰਹਾ ਰਾਸ ਆਦਿ ਅਪਭਰੰਸ਼ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗਰੰਥ ਹਨ। ਅਪਭਰੰਸ਼ ਭਾਸ਼ਾ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਹੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਅਪਭਰੰਸ਼ ਸਾਹਿਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਾਰਾ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਤੇ ਨਵੇਂ ਤੱਥ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ।
96
