________________
ਸਗੋਂ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਜੈਨ ਧਰਮ ਦਾ ਤਪ ਕੇਵਲ ਗਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਚਹੁ ਮੁਖੀ ਸੰਘ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਜਿਉਂਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ। ਅੱਜ ਵੀ ਤਪ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਅਨੁਯਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਧਰਮ ਦੇ ਅਨੁਯਾਈ ਨਹੀਂ। ਜੈਨ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨਯੋਗ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਆ ਯੋਗ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ।
ਸੰਲੇਖਨਾ - ਸੰਥਾਰਾ :
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਆਖਰੀ ਘੜੀ ਵਿੱਚ ਤਪ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦੀ ਅਰਾਧਨਾ ਕਰਨਾ ਸੰਲੇਖਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਅਪਸ਼ਿਮ - ਮਾਰਣਾਤਿਕ ਸੰਲੇਖਨਾ ਵੀ ਆਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਮੌਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤਾ ਸਾਰੇ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਕੇ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਏ ਆਦਿ ਨੂੰ ਕਮਜੋਰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਅੰਤਮ ਤਪ ਅਰਾਧਨਾ। ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਧਾਰਾ, ਸਮਾਧਿਮਰਨ ਜਾਂ ਪੰਡਿਤ ਮਰਨਣ ਵੀ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਮੌਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਾਲੀ ਤੇ ਵਿਵੇਕ ਵਾਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਵਕ ਤੇ ਮੂਣ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਲੇਖਨਾ ਦਾ ਵਿਧਾਨ ਹੈ। ਸੰਲੇਖਨਾ ਜਾਂ ਸੰਥਾਰਾ ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਆਤਮ ਘਾਤ ਵਿੱਚ ਕਰੋਧ ਆਦਿ ਕਸ਼ਾਏ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੰਲੇਖਨਾ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਾਏ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਹੈ। ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਮਨੁੱਖ ਤਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਦ ਉਹ ਕਿਸੇ ਕਾਮਨਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਦੀ ਕਮੀ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਜੀਵਨ ਭਾਰ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਘਬਰਾਹਟ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਤੇਜ ਪੀੜ, ਜ਼ਖ਼ਮ ਹੋਣ ਤੇ ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਮਜਬੂਰੀ ਸਿਖਰ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਸੰਲੇਖਨਾ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਦੀ ਕੋਈ ਜਗਾ ਨਹੀਂ। ਸੰਪੂਰਨ ਸਮਾਧੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਸਾਧਕ ਹਸਦੇ ਹਸਦੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਾਣ ਤਿਆਗਦਾ ਹੈ।
, 57
