________________
ਜੈਨ ਆਗਮਾ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਸੰਸਾਰ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਇਸ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੀ ਉਪਮਾ ਚੱਕਰ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ .. ਉਨਤੀ, ਘੱਟ-ਉਨਤੀ, ਵਿਕਾਸ ਤੇ ਪਤਨ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਚਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਸਿਲਸਿਲੇ ਨੂੰ ਬਾਰਾਂ ਆਰਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨਤੀ ਨੂੰ ਉਤਸਪਰਨੀ ਕਾਲ ਅਤੇ ਪਤਨ ਨੂੰ ਅਵਸਪਰਨੀ ਕਾਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਕਾਲ ਦੇ 6-6 ਆਰੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਰਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਤੀਰਥੰਕਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਅਵਸਪਰਨੀ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਚੌਵੀ ਤੀਰਥੰਕਰ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੀਰਥੰਕਰ ਭਗਵਾਨ ਰਿਸ਼ਭਦੇਵ ਸਨ।
ਭਗਵਾਨ ਰਿਸ਼ਭਦੇਵ :
ਭਗਵਾਨ ਰਿਸ਼ਭਦੇਵ ਜੈਨ ਆਗਮਾ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਅਵਸਨੀ ਕਾਲ ਦੇ ਤੀਸਰੇ ਆਰੇ ਦੇ"ਅਤ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਨ। ਵੈਦਿਕ ਪੁਰਾਣਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਤਿਯੁੱਗ ਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਹਨ। ਰਾਮ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਏ ਸਨ।
ਹਿਮੰਡ ਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ਵਦੇਵ ਨੂੰ ਦਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਧਰਮ ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਗਵਤ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ -ਵਾਸੂਦੇਵ ਨੇ ਅੱਠਵਾਂ ਅਵਤਾਰ ਨਾਭੀ ਅਤੇ ਮਰੂ ਦੇਵੀ ਦੇ ਘਰ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਭ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਵਤਾਰ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਆਸ਼ਰਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਨਮਸਕਾਰਯੋਗ ਮਾਰਗ ਵਿਖਾਇਆ।
ਰਿਸ਼ਭਦੇਵ ਦੇ ਸੌ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਸਾਰੇ ਮ ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਧਨੀ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਆਤਮ ਵਿਦਿਆ ਵਿਸ਼ਾਰਦ ਆਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। | ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਭਰਤ ਪਹਿਲੇ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਰਾਜਾ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਭਾਰਤਵਰਸ਼ ਪਿਆ। ਉਂਝ ਭਰਤ ਮਹਾਯੋਗੀ ਵੀ ਸਨ। ਖੁਦ ਰਿਸ਼ਭਦੇਵ ਨੂੰ ਭਾਗਵਤ ਦੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਯੋਗੇਸ਼ਵਰ ਕਿਹ ਹੈ 12
18.
इह इक्ष्वाकूकूल वंशोद्भवेन नाभिसूतेन मरुदेव्या नन्दनेन । ਧਵੇਕੇਸ ਥਪੇਧ ਵ ਜੇ ਖ: ਸੇਕ ਜੀ -ਮੰਡ ਪੁਰਾਣਾ
ਮਦਭਾਵਤ 1/3/13 ਉਹੀ 11/2/16
ਮਦਭਾਗਵਤ 11/2/20 ਉਹੀ 5/5.7
9
