________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 79 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ |
ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੀਤਾ ਸਵੈ ਧਰਮ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਵੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰੜ੍ਹਮ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਮਾਜ ਦਾ ਵਰਗੀਕਰਨ ‘ਚਤੁਰਨਯ (ਚਾਰ ਵਰਨ) ਵੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਹਰ ਵਰਨ ਦੇ ਗੁਣ ਤੇ ਕਰਮ ਦੇ ਆਧਾਰਤ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਗੀਤਾ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਪਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰਮ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕਰਮ ਦੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਫੇਰ ਵੀ ਉਸ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਭਗਤੀ ਉੱਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਈਸ਼ਵਰ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਨਾਲ ਕਰਮ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਹੀਣ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਗਵਤ ਗੀਤਾ ਦਾ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਰਜਨ ਨੂੰ ਅਪਣੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਭ ਧਰਮਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਅਤੇ ਵਚਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਪਾਪਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਦਾ। ਪ੍ਰਭੁ ਕ੍ਰਿਪਾ ਨਾਲ ਪਾਪੀ ਵੀ ਪਾਪ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਧਾਰਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੱਧਯੁੱਗ ਦੇ ਸੰਤ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਫੈਲਾਈ ਅਤੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਭਗਤੀ ਅੰਦੋਲਨ ਚੱਲ ਪਿਆ। ਈਸ਼ਵਰਵਾਦੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਈਸ਼ਵਰ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ ਖਿਮਾ ਕਰਨਾ। 12 .
ਈਸ਼ਵਰ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਅਤੇ ਖਿਮਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਅੱਥਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਉਸ ਦੇ ਭਗਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਮੁਸਲਿਮ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਜੈਨ ਧਰਮ ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਕਰਮ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਦੁਸ਼ਕਰਮ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਸੱਤ ਕਰਮ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਲਵਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਸੱਤ ਕਰਮ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੁਸ਼ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਹਰਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕੁੱਝ ਵੀ ਹੋਵੇ ਕਰਮ ਕਰਤਾ ਦੇ ਲਈ, ਅਪਣੇ ਕਰਮ ਦਾ ਪਰਿਣਾਮ (ਫਲ) ਭੋਗਣਾ ਹੀ ਪਵੇਗਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਈਸ਼ਵਰ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।
ਕਰਮ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਡਾ: ਪੀ. ਵੀ. ਕਾਨੇ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਵਰਤਮਾਨ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨਾਲ ਸੰਤੋਖ ਪੂਰਨ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ
