________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 31
ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
ਹਾਥੀ, ਭੈਂਸ, ਕਮਲ, ਫੁੱਲ ਆਦਿ ਦਾ ਚਿੱਤਰਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਖਾਰਵੇਲ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਚਿੱਤਰਕਲਾ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਉੜੀਸਾ ਵਿੱਚ ਹਾਥੀ ਗੁਫਾ ਵਿੱਚ ਅਤੇ 7ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਉਦਾਹਰਣ ਤੰਜੋਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਿਤੱਨਵਸਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜੈਨ ਧਰਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਕੁੱਝ ਚਿੱਤਰਕਲਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਛੋਟੇ ਚਿੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਆਗਮਾ ਨੂੰ ਸਜਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਨਿਸ਼ੀਥਚੂਰਨੀ, ਗਿਆਤਾ ਧਰਮ ਕਥਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅੰਗ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਤਾੜ ਪੱਤਰਾਂ ਤੇ ਸਜੀਆਂ ਪਾਂਡੂ ਲਿਪੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਿੱਤਰਕਲਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਮਗਧ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਗੁਜਰਾਤ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਇਆ। ਕਲਪ ਸੂਤਰ, ਕਾਲਕਾਚਾਰੀਆ ਕਥਾ ਅਤੇ ਉਤਰਾਧਿਐਨ ਸੂਤਰ ਦੀ ਚੋਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚਿੱਤਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ।
58
59
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੈਨ ਕਲਾ ਦੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਹੁਣ ਤੱਕ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।
