________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 291 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ।
ਕਸ਼ਟਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨ ਸਾਨੂੰ ਸਰੀਰਕ ਸੁੱਖ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਅੰਦਰਲੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸੰਤੋਖ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦਾ। ਸਾਡੀ ਭੌਤਿਕ ਸਮਿਰਤੀ ਅਤੇ ਬੋਧਿਕਤਾ ਨੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇਣ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸਗੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਤਮਾ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤ ਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਖੋਹ ਲਿਆ ਹੈ। ਜਦ ਤੱਕ ਇਹ ਸਭ ਰਹੇਗਾ, ਤੱਦ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਅਪਣੇ ਅੰਦਰਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਸੁਣ ਸਕਦੇ। ਅੱਜ ਦਾ ਭੌਤਿਕਵਾਦੀ ਮਨੁੱਖ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸੱਚ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਤੋਂ ਬੇਮੁੱਖ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। | ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸੰਨਿਆਸ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਆਤਮਅਨੁਭੂਤੀ
ਇਹ ਜ਼ਾਹਰ ਤੱਤ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਸਾਰੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦਾ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸੰਨਿਆਸ ਸਾਧਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਰਵਉੱਚ ਸੱਤਾ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਆਤਮਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਿਕਾਰ ਭਾਵਾਂ ਦੇ ਨਸ਼ਟ ਹੋਣ ਤੋਂ ਵੀ ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਆਤਮਵਾਦੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਇਹ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਅਸਲਿਅਤ ਆਤਮਾ ਆਨੰਦ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹੈ। ਇਹ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸੁੱਖ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ ਆਤਮ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ ਕੋਈ ਦੂਸਰਾ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅੰਤਰ ਆਤਮਾ ਤੋਂ ਖਾਸ ਕੋਈ ਦੂਸਰਾ ਗਹਿਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅੰਦਰਲੇ ਸੁੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ ਕੋਈ ਦੁਸਰਾ ਸੁੱਖ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸਰਵਉੱਚ ਆਦਰਸ਼ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸੰਨਿਆਸ ਰਾਹੀਂ ਅੰਤਰ ਆਤਮਾ ਦੀ ਅਨੁਭੁਤੀ ਪਾਉਣਾ ਹੈ। ਸਾਡੀਆਂ ਪੂਰਾਤਨ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੇ ਸੱਮਿਅਕ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸੱਚ ਦੀ ਅਨੁਭੂਤੀ ਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸਾਧਨ ਮੰਨਿਆ ਹੈ।
ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਅਧਿਐਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਸੀਂ ਇਸ ਸੋਧ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਵੀਕਾਰਯੋਗ ਅਤੇ ਅਸਵੀਕਾਰਯੋਗ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਵੱਜੋਂ ਕਰਮ ਅਤੇ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਵੈਦਿਕ, ਬੁੱਧ, ਜੈਨ, ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਪਣੇ
