________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 279 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
ਅਵਸਥਾ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ। ਉਹ ਸੱਚ, ਪਵਿੱਤਰਤਾ, ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਜਿਹੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਮੂਰਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਉਸ ਯੋਗੀ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹਾਨ ਹੈ ਜੋ ਸੰਨਿਆਸੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਨੂੰ ਸਮਝੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹਿਸਥ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਸੱਚ ਅਤੇ ਈਸ਼ਵਰ ਦੇ ਧਿਆਨ ਰਾਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਭਿਖਿਆ ਦਾ ਪਾਤਰ, ਜਟਾ ਜੂਟ, ਚਟਾਈ ਆਦਿ ਬਾਹਰਲੇ ਚਿੰਨ ਵਿਅਰਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਹਿਨਣ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿਕਾਰ ਵਾਲੇ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਈਸ਼ਵਰ ਦੀ ਆਗਿਆ ਉੱਪਰ ਅਪਣਾ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
| ਧਾਰਮਿਕ ਸਾਧਨਾ ਦੇ ਪੱਖ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ “ਜਪੁ” ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਸਾਧਨਾ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਪੰਜ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸ਼ਬਦ ਖੰਡ ਨੂੰ ਵਿਭਿੰਨ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਖੰਡ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਹਿੱਸਾ, ਭਾਗ, ਸੈਕਸ਼ਨ ਜਾਂ ਅਧਿਆਇ। “ਜਪੁ ਜੀ” ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਪੰਜ ਖੰਡ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ: 1. ਧਰਮ ਖੰਡ 2. ਗਿਆਨ ਖੰਡ 3. ਸਰਮ ਖੰਡ 4. ਕਰਮ ਖੰਡ 5. ਸੱਚ ਖੰਡ। ਧਾਰਮਿਕ ਜੀਵਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਖੰਡ ਹੈ ਧਰਮ ਖੰਡ। ਇਹ ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨੇ ਇਸ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ (ਧਰਮੀ ਜੀਵਨ ਜਿਉਣ ਦੀ ਥਾਂ) ਕਿਹਾ ਹੈ। ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਅਪਣੇ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਲੇਖਾ ਦੇਣਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਨੁਸਾਰ:
ਸਚਾ ਆਪਿ ਸਚਾ ਦਰਬਾਰੁ॥ ਤਿਥੈ ਸੋਹਨਿ ਪੰਚ ਪਰਵਾਣੁ॥ ਨਦਰੀ ਕਰਮਿ ਪਵੈ ਨੀਸਾਣੁ॥ ਕਚ ਪਕਾਈ ਓਥੈ ਪਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਗਇਆ ਜਾਪੈ ਜਾਇ॥ ਧਰਮ ਖੰਡ ਕਾ ਏਹੋ ਧਰਮੁ॥43
