________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 277 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ |
ਨਾਨਕ ਵਖਾਣੈ ਬੇਨਤੀ ਜਿਨ ਸਚੁ ਪਲੈ ਹੋਇ॥39
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਭਾਵੇ ਸੰਨਿਆਸ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸਮਾਜਿਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸੰਨਿਆਸ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਨੇ ਹਿਸਥ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਜਿਹੇ ਅਖੋਤੀ ਸੰਨਿਆਸੀਆਂ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਦੁਸਰਿਆਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਰਹਿ ਕੇ ਹਿਸਥੀਆਂ ਉੱਪਰ ਬੋਝ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਾਨੂੰ ਸੰਸਾਰਿਕਤਾ ਛੱਡਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਿਖਿਆ ਮੰਗਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਾਨੂੰ ਈਸ਼ਵਰ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਮੰਗਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਈਸ਼ਵਰ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਲਈ ਦਯਾ, ਖਿਮਾ, ਸੱਚ, ਸੰਤੋਖ, ਪ੍ਰੇਮ, ਸ਼ਰਧਾ, ਸਹਿਨਸ਼ਕਤੀ ਆਦਿ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਨੇਉ ਧਾਰੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੇ ਹੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਹੈ:
ਦਇਆ ਕਪਾਹ ਸੰਤੋਖੁ ਸੂਤੁ ਜਤੁ ਗੰਢੀ ਸਤੁ ਵਟੁ॥ ਏਹੁ ਜਨੇਊ ਜੀਅ ਕਾ ਹਈ ਤ ਪਾਂਡੇ ਘਤੁ॥ ਨ ਏਹੁ ਤੁਟੈ ਨ ਮਲੁ ਲਗੈ ਨਾ ਏਹੁ ਜਲੈ ਨ ਜਾਇ॥ ਧੰਨੁ ਸੁ ਮਾਣਸ ਨਾਨਕਾ ਜੋ ਗਲਿ ਚਲੇ ਪਾਇ ॥40
ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ ਤਿਆਗ ਅਤੇ ਵੈਰਾਗ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਈਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਾਧਕ ਦੇ ਲਈ ਸੰਸਾਰਿਕ ਲਗਾਉ ਤੋਂ ਵੈਰਾਗੀ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅੰਜਨ ਮਾਹਿ ਨਿਰੰਜਨਿ ਰਹੀਆ ਜੋਗ ਜੁਗਤਿ ਇਵ ਪਾਈਐ।41 ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਖਿਮਾ ਨੂੰ ਵੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਸਰਾਹਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਿਮਰਤਾ, ਸੱਚ, ਪ੍ਰੇਮ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਦੇ ਹੋਣ ਤੇ ਹੀ ਮੁਕਤੀ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਸਹਿਜ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਘੱਟ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਘੱਟ ਸੌਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ, ਰਹਿਮ ਦਿਲ ਅਤੇ ਖਿਮਾਵਾਨ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਆਤਮ ਸੰਜਮ, ਸਮਯਕ ਗਿਆਨ, ਦੈਵੀ ਗਿਆਨ, ਈਸ਼ਵਰ ਭੈ, ਤੱਪ, ਈਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰੇਮ, ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਆਦਿ ਗੁਣ ਜੀਵ ਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਮਿਹਰ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਨਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
