________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 275
ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
T
ਨੇ ਭਗਤੀ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਮੁਕਤੀ ਹਿਤ ਇਕ ਬਹੁਪੱਖੀ ਨਜ਼ਰੀਆ ਦਿਤਾ ਹੈ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਯੋਗੀ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:
“ਸਬਰ ਅਤੇ ਸ਼ਰਮ ਨੂੰ ਮੁੰਦਰਾਂ ਬਣਾਉ, ਸਵੈ-ਮਾਣ ਨੂੰ ਸਾਧਨਾ ਨੂੰ ਪਿੰਡੇ ਤੇ ਮਲਣ ਵਾਲੀ ਰਾਖ ਸਮਝੋ, ਮੌਤ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਦੇਹ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਚੋਲਾ ਮੰਨੋ, ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਧਾਰ”।
35
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਭਗਤੀ ਹੀ ਈਸ਼ਵਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਯੋਗ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਕਥਨ ਅਰਥ ਭਰਪੂਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਹਨ। ਜੋ ਜੀਵ ਭਗਤੀ ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਚਲਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਈਸ਼ਵਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਗਤੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਪਾਸੋਂ ਗੁਰੂ ਪ੍ਰਤੀ ਪੂਰਾ ਸਮਰਪਨ ਅਤੇ ਦੈਵੀ ਹੁਕਮ ਦੀ ਪੂਰੀ ਪਾਲਣਾ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਦੈਵੀ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਤੀ ਕੋਈ ਸਵਾਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਉਹ ਤਾਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ ਤੋਂ ਹੀ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸੱਚੀ ਭਗਤੀ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਈਸ਼ਵਰ ਵਿੱਚ ਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਖ ਧਰਮ ਵੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਪਾਸੋਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਪ੍ਰਤੀ ਡੂੰਘੀ ਸ਼ਰਧਾ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਿੱਖ ਵਿਦਵਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ, “ਗੁਰੂ ਪ੍ਰਤੀ ਗੂੜ੍ਹੀ ਸ਼ਰਧਾ ਸਿਖ ਧਰਮ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮੰਗ ਹੈ”। ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਨਾਲ ਨੇੜਿਉਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹਿਤ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹਨ: ਭਗਤਿ ਪ੍ਰੇਮ ਆਰਾਧਿਤੰ ਸਚੁ ਪਿਆਸ ਪਰਮ ਹਿਤੰ॥ ਬਿਲਲਾਪ ਬਿਲਲ ਬਿਨੰਤੀਆ ਸੁਖ ਭਾਇ ਚਿਤ ਹਿਤੰ ॥
ਹੇਠ ਲਿਖੇ
37
ਇਸ ਤਰਾਂ ਅਸੀਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਪ੍ਰੇਮ ਭਗਤੀ ਮਾਰਗ ਦਾ ਇਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੱਤ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੇ ਦੈਵੀ ਗਿਆਨ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸੱਚਾ ਗਿਆਨ, ਉਹਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ - ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਹੀ ਦੂਜਾ ਨਾਮ ਹੈ। ਗਿਆਨ ਸਾਧਕ ਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਅੰਦਰਲੇ
