________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 274
ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
ਹੈ। ਜਪੁ ਜੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕਰਮ ਹੀ ਸੁੱਖ ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਉੱਚ ਨੀਚ ਗਤੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਕਰਮਾਂ ਸਦਕਾ ਹੀ ਈਸ਼ਵਰ ਦੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਰਾਹੀਂ ਮੁਕਤੀ ਪਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ:
ਏਕਾ ਸੁਰਤਿ ਜੇਤੇ ਹੈ ਜੀਅ॥ ਸੁਰਤਿ ਵਿਹੂਣਾ ਕੋਇ ਨ ਕੀਅ॥ ਜੇਹੀ ਸੁਰਤਿ ਤੇਹਾ ਤਿਨ ਰਾਹੁ ॥ ਲੇਖਾ ਇਕੋ ਆਵਹੁ ਜਾਹੁ ॥ 33
ਪਰ ਈਸ਼ਵਰ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਉਨ੍ਹਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਈਸ਼ਵਰ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰੇ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਈਸ਼ਵਰ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੈ ਜੋ ਇਕ ਮਨ ਹੋ ਕੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਧਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੰਝ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਥਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। 34 ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਕਰਮ ਸਿਧਾਂਤ ਜੀਵ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੈਵੀ ਹੁਕਮ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਰਪਣ ਹੋਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੁਕਤੀ ਈਸ਼ਵਰ ਦੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਸ ਜਗਤ ਅੰਦਰ ਗੁਰੂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਾਧਕ ਦੀ ਖੁਦ ਨੂੰ ਸਮਸਤ ਬੁਰਾਈਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਭਗਤੀ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖ ਅਪਣਾ ਜੀਵਨ ਪਵਿੱਤਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕਰਮ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਸੰਬੰਧ
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਤਨ ਧਰਮਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਯੋਗ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਸੀ ਸੰਬੰਧ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬੁੱਧ ਨੇ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਕਰਮ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ, ਭਗਵਤ ਗੀਤਾ ਨੇ ਗਿਆਨ, ਕਰਮ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਵਿੱਚਕਾਰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਸੰਬੰਧ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ, ਪੁਰਾਤਨ ਉਪਨਿਸ਼ਧਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਬੀਜ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਕੁੱਝ ਉਪਨਿਸ਼ਧਾਂ ਨੇ ਬ੍ਰਹਮ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਣ ਦੇ ਲਈ ਆਤਮਾ ਜਾਂ ਬ੍ਰਹਮ ਦੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਹੀ ਕਾਫੀ ਮੰਨਿਆ ਹੈ। ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਵੀ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵ ਦੇ ਕੇ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਆਤਮ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ
