________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 271
ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਲ ਈਸ਼ਵਰ ਦਾ ਸੱਚਾ ਨਾਮ (ਸਤਿਨਾਮ) ਲੈਣਾ ਹੀ ਨਾਮਸਿਮਰਨ ਹੈ। ਇਹੋ ਸਤਿਗੁਰ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਹੈ। ਈਸ਼ਵਰ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਕੋਈ ਦੂਸਰਾ ਸ਼ਾਸਵਤ ਤੱਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਨਾਮ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਦੀਵੀ ਸੁਖ ਹੈ, ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਗਿਆਨ, ਤਪ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਸਮਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ “ਦਇਆ, ਸ਼ਾਂਤੀ, ਧਨ, ਨੌਂ ਨਿੱਧੀਆਂ, ਸਿਆਣਪ, ਚਮਤਕਾਰ, ਤਪ, ਯੋਗ ਆਦਿ ਸਭ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਨ।
ਗੁਰੂ ਦੇ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਨਾਲ ਹੀ ਨਾਮ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਸਮਝ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸੰਸਾਰ ਸਾਗਰ ਦੇ ਲਈ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਤਿਗੁਰ ਰਾਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਤਮਿਕ ਡਸਿਪਲਿਨ ਨਾਲ ਸਿਮਰਿਆ ਸਤਿਨਾਮ ਹੀ ਪਰਮਾਤਮਾ ਤੀਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। “ਨਾਮ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਰਹਿੰਦਾ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਨਾਮ ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਹਨੇਰਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਉਸਦੇ ਸ਼ਬਦ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਈ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਗੁਰੂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ”।
24
ਗੁਰੂ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਨਾਮ ਜਪਣਾ ਦੋਹੇਂ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਮੂਲ ਮਾਰਗ ਹਨ। ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਸੰਬੰਧ ਹੈ ਤੇ ਦੋਹੇਂ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਅਨੁਭੂਤੀ ਦਾ ਰਾਹ ਵਿਖਾਉਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਅਨੇਕਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਕੰਮ ਕਰੇ, ਉਤਸਵ ਮਨਾਵੇ, ਗ੍ਰੰਥ ਪੜ੍ਹੇ, ਦਾਨ, ਦਯਾ, ਤਪ, ਆਦਿ ਕੁਲੀਨ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰੇ ਪਰ ਇਹ ਸਭ ਸਤਿਨਾਮ ਦੇ ਜਾਪ ਤੋਂ ਹੀਣ ਹਨ।
ਜਾਪ ਤਾਪ ਗਿਆਨ ਸਭ ਧਿਆਨਾ॥ ਖਟ ਸਾਸਤ੍ਰ ਸਿਮ੍ਰਿਤਿ ਵਖਿਆਨੁ॥ ਜੋਗ ਅਭਿਆਸ ਕਰਮ ਧ੍ਰਮ ਕਿਰਿਆ॥ ਸਗਲ ਤਿਆਗਿ ਬਨ ਮਧੇ ਫਿਰਿਆ॥ ਅਨਿਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੀਏ ਬਹੁ ਜਤਨਾ॥ ਪੁੰਨ ਦਾਨ ਹੋਮੇ ਬਹੁ ਰਤਨਾ॥ ਸਰੀਰ ਕਟਾਇ ਹੰਮੈ ਕਰਿ ਰਾਤੀ॥ ਵਰਤ ਨੇਮ ਕਰੈ ਬਹੁ ਭਾਤੀ॥
25
ਨਹੀਂ ਤੁਲਿਆ ਨਾਮ ਬੀਚਾਰ॥ ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਮੁ ਜਪੀਐ ਇਕ ਬਾਰ॥ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ
ਸਿਮਰਨ ਸਰਵੋਤਮ ਹੈ। ਲਗਾਤਾਰ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਨਾਲ ਜੀਵ ਆਪਣਾ ਹਿਰਦਾ ਪਵਿਤਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਹ ਕਾਰਜ ਸਭ ਤੋਂ ਉਤਮ
