________________
ਮਨਮੁਖ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਪਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੰਝ ਖੁਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ (ਮਨਮੁਖ ਬਿਨਸੈ ਆਵੈ ਜਾਇ)।
20
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਮੁਕਤੀ: ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 270
ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੇ ਬੰਧਨ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਰਾਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਮਾਰਗ ਅਵਿਦਿਆ, ਹਉਮੈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬੁਰਾਈਆਂ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਸਤਾ ਜੀਵਾਤਮਾ ਦੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਰਸਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਿਲਾਪ ਪਰਮਾਤਮਾ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰੇਮਾਭਗਤੀ ਦੇ ਸਾਧਨ ਰਾਹੀਂ ਸੰਭਵ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਭਗਤੀ ਮਾਰਗ ਹੈ। ਈਸ਼ਵਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਰਾਧਨਾ ਯੋਗ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ ਲਈ ਈਸ਼ਵਰ ਦੀ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਰਧਾ ਭਗਤੀ ਦਾ ਤੱਤ ਰੂਪ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਹੈ। ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਯਾਦ ਕਰਨਾ ਹੀ ਸਿਮਰਨ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਈਸ਼ਵਰ ਨਿਰਾਕਾਰ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਆਕਾਰ ਜਾਂ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਇਸ ਲਈ ਨਾਮਸਿਮਰਨ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਯਾਦ ਦੇ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁਖਾਲਾ ਸਾਧਨ ਹੈ।
ਮੱਧ ਕਾਲੀਨ ਸੰਤ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕਸੁਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕਲਯੁਗ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਹੀ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹੈ। ਤੁਲਸੀ ਦਾਸ ਅਨੁਸਾਰ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਦਾ ਫਲ ਕਲਪਤਰੂ ਬ੍ਰਿਛ ਦੇ ਫਲ ਦੀ ਨਿਆਈਂ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਥਨ ਹੈ ਕਿ ਕਲਯੁਗ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਹੀ ਜੀਵ ਦਾ ਭਲਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਸ਼ਟ ਹਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।” ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕਲਯੁਗ ਵਿੱਚ ਨਾਮਸਿਮਰਨ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਵੀ ਇਸੇ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਭਗਤੀ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਜੀਵ ਦਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਆਸਰਾ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਕਲਯੁਗ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਹੀ ਇਕੋ ਇਕ ਯੋਗ ਸਾਧਨ ਹੈ-ਕਲਿਜੁਗ ਨਾਵੈ ਕੀ ਵਡਿਆਈ।
22
-
