________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 10. ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ।
ਨਾਥ, 16. ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਥ, 17. ਕੰਥੁ ਨਾਥ, 18. ਅਰਹੰ ਨਾਥ, 19. ਮਲੀ ਨਾਥ, 20. ਮੁਨੀਸੁਵਰਤ ਨਾਥ, 21. ਨੇਮੀ ਨਾਥ (ਨਮੀ ਨਾਥ), 22. ਅਰਿਸ਼ਟ ਨੇਮੀ ਨਾਥ, 23. ਪਾਰਸ਼ਵ ਨਾਥ18
24 ਵੇਂ ਤੀਰਥੰਕਰ ਮਹਾਵੀਰ ਸਨ, ਜੋ ਸ਼ਾਕਯ ਮੁਨੀ ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸਨ। | ਉਪਰੋਕਤ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨਤਾ ਸਿੱਧ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਤੋਂ ਜੈਨ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨਤਾ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ। ਸ਼ਾਕਯ ਮੁਨੀ ਬੁੱਧ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ 24 ਬੁੱਧਾਂ ਦੇ ਹੋਣ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 19 | ਕੁੱਝ ਇਕ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੱਤ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲੇ ਤੀਰਥੰਕਰ ਰਿਸ਼ਭ ਦੇਵ ਦਾ ਵਰਣਨ ਵੇਦਾਂ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੈ।20 ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪੁਰਾਣ ਅਤੇ ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਨੇ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵਰਣਨ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਪਰ ਜੈਨ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਇਕ ਮੱਤ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। | ਰਿਸ਼ਭ ਦੇਵ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੁਰਾਣ ਸੁਮਤੀਨਾਥ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਪੌਰਾਣਿਕ ਵਰਣਨ ਵਿੱਚ 22ਵੇਂ ਤੀਰਥੰਕਰ ਅਰਿਸ਼ਟ ਨੇਮੀ ਨਾਥ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ।22 ਬੁੱਧ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਹੀ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਡਾ: ਭਾਗ ਚੰਦ ਜੈਨ ਨੇ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।23
23ਵੇਂ ਤੀਰਥੰਕਰ ਪਾਰਸ਼ਵ ਨਾਥ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਿਕਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਕੋਲ ਹਨ। ਜੈਨ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਾਰਸ਼ਵ ਨਾਥ ਮਹਾਵੀਰ ਤੋਂ 250 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਹ ਮਾਨਤਾ ਪਾਰਸ਼ਵ ਨਾਥ ਨੂੰ 8ਵੀਂ ਸਦੀ ਈ. ਪੂ. ਦਾ ਸਿੱਧ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਾਰਸ਼ਵ ਨਾਥ ਦੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਜੀਵਨੀ ਇਹ ਦੱਸਦੀ ਹੈ, ਕੀ ਉਹ ਵਾਰਾਣਸੀ ਦੇ ਰਾਜਾ ਅਸ਼ਵ ਸੈਨ ਦੇ
