________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 268
ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ । ਨਵੇਂ ਜਨਮ ਹਿਣ ਕਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਸਮਝੇ ਬਿਨਾਂ ਉਹ ਦੁੱਖ ਹੀ ਦੁੱਖ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਹਉਮੈ ਅਧੀਨ ਉਹ ਵਾਰ ਵਾਰ ਜਨਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਰਮ ਵਿੱਚ ਫਸਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਵਾਸ਼ਨਾਵਾਂ ਹਰ ਦਿਨ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਵਧਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਲਾਲਚੀ ਮਨੁੱਖ ਹਉਮੈ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਉਮੈ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਵਿੱਚ ਅਵਿਦਿਆ ਜਾਂ ਅਗਿਆਨ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਵਿਦਿਆ ਸੰਸਾਰਿਕ ਇੱਛਾਵਾਂ ਅਤੇ ਲਗਾਵਾਂ, ਧਨ ਸੰਪਤੀ, ਸਨਮਾਨ, ਆਰਾਮ, ਸ਼ਕਤੀ, ਇਸਤਰੀ, ਪੁੱਤਰ ਆਦਿ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਮਨਮੁਖ ਜੀਵ ਨੂੰ ਕਾਮ, ਕ੍ਰੋਧ, ਲੋਭ ਅਤੇ ਹਉਮੈ ਵੱਲ ਖਿਚ ਲਿਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਵਿਦਿਆ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜੀਵ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੱਤ ਨੂੰ ਸੱਤ ਮੰਨ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਡਬਲਯੂ. ਐਚ. ਮੈਕਲਯੋਡ ਨੇ ਮਾਇਆ ਦੇ ਬੁਰੇ ਕੰਮਾਂ ਵੱਲ ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਖਿਚਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਖਣਾ ਹੈ:
ਅਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਅੰਨ੍ਹ, ਭਰਮ ਅਤੇ ਭੁੱਲ ਨਾਲ ਕੁਰਾਹੇ ਪਿਆ ਮਨੁੱਖ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਅਪਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਇਹ ਮਾਇਆ ਹੈ, ਕਪਟ ਹੈ, ਛਲ ਹੈ, ਝੂਠ ਹੈ, ਜਾਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਚ ਸਮਝਣ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਗੰਭੀਰ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਸਚ ਸਮਝ ਕੇ ਮਨੁੱਖ ਦੁਬਿਧਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੁਬਿਧਾ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਹੈ। ਇਹ ਮਨਮੁਖ ਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲੋਂ ਬੇਮੁਖ, ਵੱਖ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।15
ਜੋ ਜੀਵ ਸੰਸਾਰਿਕ ਵਾਸ਼ਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰਮਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਰਲੋਕਿਕ (ਗਿੱਧੀਆਂ ਸਿੱਧੀਆਂ) ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਵੀ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦਾ ਚੱਕਰ ਲਗਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਾਇਆ ਵਿੱਚ ਘਿਰਿਆ, ਝੂਠ ਵੱਲ ਖਿੱਚਿਆ ਅਤੇ ਵਾਸ਼ਨਾਵਾਂ ਦਾ ਖੋਖਲਾ ਕੀਤਾ ਜੀਵ ਅਜਿਹੇ ਪਾਪ ਕਰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਵਾਗਵਣ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ: | ਰੰਗਿ ਸੰਗਿ ਬਿਖਿਆ ਕੇ ਭੋਗਾ ਇਨ ਸੰਗਿ ਧ ਨ ਜਾਨੀ॥
ਹਉ ਸੰਚਉ ਹਉ ਖਾਤਾ ਸਗਲੀ ਅਵਧ ਬਿਹਾਨੀ॥ ਰਹਾਉ ॥16
