________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 253 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
ਮਿਅਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਅਰਥ ਹੈ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਹੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ। ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਮਿੱਥਿਆ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗਲਤ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਨਿਰਵਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਰੁਕਾਵਟ ਤੱਤ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਚਾਰ ਆਰੀਆ ਸਤਯ ਦਾ ਗਿਆਨ ਸੱਮਿਅਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੱਮਿਅਕ ਸੰਪਰਕ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਨਿਰਵਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਦ੍ਰਿੜ ਸੰਕਲਪ, ਹੋਸਲਾ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਸੱਮਿਅਕ ਵਾਚਾ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ - ਸਹੀ ਅਤੇ ਸੱਚ ਬੋਲਣਾ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਝੂਠ ਬੋਲਣਾ, ਈਰਖਾ ਨਾਲ ਕੋਈ ਗੱਲ ਆਖਣਾ ਅਤੇ ਬੇਅਰਥ ਗੱਲ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੱਮਿਅਕ ਕਰਮ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਮਨ, ਵਚਨ ਅਤੇ ਕਾਇਆ ਤੋਂ ਸਹੀ ਕੰਮ ਕਰਨਾ। ਸੱਮਿਅਕ ਅਜੀਵਕਾ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸਹੀ ਕਮਾਈ ਦੇ ਸਹੀ ਸਾਧਨਾਂ ਦੇ ਉਪਯੋਗ ਤੋਂ ਹੈ। ਉਹ ਹਿੰਸਾ, ਧੋਖਾ, ਚੋਰੀ ਜਿਹੇ ਅਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਹਿੰਸਾਤਮਕ ਸਾਧਨਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੱਮਿਅਕ ਪਰਿਯਤਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਖੁਦ ਦੀ ਵਿਸ਼ੁੱਧੀ ਲਈ ਸ਼ੁੱਧ ਕਾਰਜ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਮਾੜੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਰਹਿਣਾ। ਧਮਪਦ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬੁਰਾਈ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਹਿਰਦਾ ਸ਼ੁੱਧ ਰੱਖਣਾ ਇਹ ਤਿੰਨ ਵਚਨ ਬੁੱਧ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਹਨ। | ਸਾਰੇ ਬੁੱਧ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਸਮ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਸਤਿਪਠਾਨ ਸੁਤ (ਦੀਧਨਿਕਾਯ ਅਤੇ ਮੱਝਿਮ ਨਿਕਾਯ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਹੇ ਭਿਕਸ਼ੂਓ ! ਦੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਅਤੇ ਨਿਰਵਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਲਈ ਵਿਸੁੱਧ ਮਾਰਗ ਕੌਮ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਸਮ੍ਰਿਤਯੂਪਸਥਾਨ, ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਧਨ ਹੈ। ਇਹ ਚਾਰ ਅਣੁਸਮ੍ਰਿਤੀਆਂ ਹਨ - ਕਾਇਆਅਣੁ ਸਮ੍ਰਿਤੀ, ਵੇਦਨਾ ਅਨੂਸਮ੍ਰਿਤੀ, ਚਿਤਾਣੂਸਮ੍ਰਿਤੀ, ਅਤੇ ਧਰਮਾਣੂਸਮ੍ਰਿਤੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਇਆ, ਵੇਦਨਾ, ਚਿੱਤ, ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਿੰਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਡਾ: ਲਾਲ ਮੰਨੀ ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਅਸਮਿਤੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ਖਸਿਅਤ ਦਾ ਰੂਪਾਂਤਰਨ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਵਿਦਿਆ ਤੋਂ ਸੱਖਿਅਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
