________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 5 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ।
ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਡਾ: ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਮਣ ਸਿੰਘ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਤੇ ਇਹ ਸੁੰਦਰ ਵਿਚਾਰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਰ ਜਾਨ ਮਾਰਸ਼ਲ ਨੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਹੜੱਪਨ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਯੋਗ ਅਤੇ ਸਾਧਨਾ ਦੇ ਉਤਪਤੀ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਅਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਮਾਰਸ਼ਲ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸਭ ਨੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਠੋਸ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਬੂਤਾਂ ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸਨ। ਯੋਗ ਜਾਂ ਕਾਯੋਤਸਰਗ ਮੁਦਰਾ ਵਿੱਚ ਪੁਰਸ਼ ਆਕ੍ਰਿਤੀ (ਮੂਰਤੀ) ਸਿੰਧੁ ਘਾਟੀ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਡਾ: ਲਾਲ ਮੁਨੀ ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਹੜੱਪਨ ਯੋਗੀ ਆਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਗ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਲ ਦੇ ਮੁਨੀ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣਾਂ ਦੀਆਂ ਆਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਸ਼ਲ ਆਦਿ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਸ਼ਿਵ ਆਦਿ ਦੀ ਆਕ੍ਰਿਤੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਡਾ: ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਯੋਗੀ ਜਾਂ ਮੁਨੀ ਦੀ ਆਕ੍ਰਿਤੀ ਆਖਿਆ ਹੈ। ਮੈਕੇ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ ਖੁਦਾਈ ਅਤੇ ਮਾਰਸ਼ਲ ਰਾਹੀਂ ਵਰਣਨ ਕੀਤੇ, “ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਿਵ ਰੂਪ) ਮੁਦਰਾ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਡਾ: ਲਾਲ ਮੁਨੀ ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ ਹਨ, “ਇਤਿਹਾਸਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀ ਹੋਂਦ ਵਾਲੇ ਸ਼ਿਵ, ਮਹਾਦੇਵ, ਤ੍ਰਿਮੂਰਤੀ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਪਤੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਗ ਇਤਿਹਾਸਕ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਅਤੇ ਜੈਨ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਮੁਨੀ, ਯਤੀ ਅਤੇ ਮਣ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਮੁਦਰਾ ਪ੍ਰਾਗ ਵੈਦਿਕ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਯੋਗੀ ਦੀ ਮੁਦਰਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। | ਹੜੱਪਨ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਵਿਧਾਨਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਯੋਗ ਸਾਧਨਾ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਸਾਧਨਾ ਤੋਂ ਇਹ ਬਿਨਾ ਸ਼ੱਕ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੁਮਣ ਸਿਧਾਂਤ ਅਨਾਰੀਆ ਅਤੇ ਅਵੈਦਿਕ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਵੈਦਿਕ ਉਪਨਿਸ਼ਧਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਣਨ ਯੋਗ ਵਿਚਾਰ ਅਨਾਰੀਆ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਵੈਦਿਕ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਯੋਗ ਸਾਧਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਤਾਂ ਯੋਗ ਸਾਧਨਾ ਤੋਂ ਉਲਟ ਹੀ ਹੈ। ਵੈਦਿਕ ਬਾਹਮਣਾਂ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਾਧਨਾ ਮੁਨੀ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਰਹੀ ਹੈ। ਵੈਦਿਕ ਬਾਹਮਣ ਧਰਮ
