________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 214
ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
ਪੰਜਵੇਂ ਅਧਿਆਏ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਅਰਜੁਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਰਮ ਦਾ ਤਿਆਗ ਚੰਗਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕਰਮ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ? ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਉੱਤਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹੇ ਅਰਜੁਨ ਕਰਮ ਸੰਨਿਆਸ ਅਤੇ ਕਰਮ ਯੋਗ ਦੋਹੇ ਮੋਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਸਾਧਨ ਹਨ। ਪਰ ਸੋਗ ਮੋਹ ਵਾਲੇ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਲਈ ਕਰਮ ਸੰਨਿਆਸ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਕਰਮ ਯੋਗ ਹੀ ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਵੇਕ - ਵੈਰਾਗ ਆਦਿ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਅਚਾਨਕ ਸੰਨਿਆਸ ਗ੍ਰਹਿਣ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਪਰ ਈਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਅਰਪਨ ਬੁੱਧੀ ਰਾਹੀਂ ਕਰਮ ਯੋਗ ਦਾ ਅਨੁਸ਼ਠਾਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਕਰਮ, ਕੁਸ਼ਲ ਅਕੁਸ਼ਲ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਨਾ ਅਕੁਸ਼ਲ ਕਰਮ ਪ੍ਰਤੀ ਦਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਕੁਸ਼ਲ ਕਰਮ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਖੁਬਸੂਰਤ - ਬਦਸੂਰਤ, ਚੰਗਾ ਮਾੜਾ, ਦੁਸ਼ਮਣ ਮਿੱਤਰ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਸਮਤਾ ਭਾਵ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਨਿੱਤ ਕਰਮ ਅਨੁਸ਼ਠਾਨ (ਧਾਰਮਿਕ ਕ੍ਰਿਆ) ਫਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੰਨਿਆਸੀ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਲਾਭ ਹਾਨੀ ਆਦਿ ਦਬੰਧ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਉਹ ਪਰਿਗ੍ਰਹਿ ਤਿਆਗੀ ਪੁਰਸ਼ ਘਰ ਵਿੱਚ ਨਿਵਾਸ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀ ਸੁੱਖ ਪੂਰਵਕ ਹੀ ਸੰਸਾਰ ਬੰਧਨ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
-
ਨੇ
ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਗੀਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਸਲੋਕ ਦਰਜ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਅਰਜੁਨ ਨੂੰ ਅਪਣੇ ਕਰਤਵ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਲੜਨ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ, “ਹੇ ਅਰਜੁਨ ਤੇਰੇ ਜਿਹੇ ਗਿਆਨੀ ਦਾ ਕਰਮ ਵਿੱਚ ਹੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ, ਕਰਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਫਲ ਕ੍ਰਿਆਹੀਨ ਸੰਨਿਆਸ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ। ਦੂਸਰੇ ਤੇਰਾ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਗੁਪਤ ਫਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ, ਤੂੰ ਫਲ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨਾ ਕਰ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਬੰਧਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਕਰਮ ਨਾ ਕਰਨ ਤੇ ਵੀ ਲਗਾਉ ਨਾ ਰੱਖ। ਭਾਵ ਮੈਂ ਯੁੱਧ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗਾ ਅਜਿਹੀ ਮਾੜੀ ਬੇਨਤੀ ਨਾ ਕਰ।
68
-
ਲਗਾਉ ਰਹਿਤ ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਕਰਮ ਯੋਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਕਰਮ ਬੰਧ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਅਦਵੈਤ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਗੀਤਾ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ
