________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 211 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
ਸਮਰਪਤ ਕਰ ਦਿਉ। ਇਹ ਵੀ ਔਖਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਫਲ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਕੀਤੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਅਪਣੇ ਕਰੱਤਵ ਵਿੱਚ ਜੁਟੇ ਰਹੋ।59 ਇੱਕ ਹੋਰ ਥਾਂ ਤੇ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ:
ਉਸ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਜੋ ਸ਼ੁੱਧ ਹੋਈ ਸੂਖਮ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਧਿਆਨ ਰਾਹੀਂ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਵੇਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਗਿਆਨ ਯੋਗ ਰਾਹੀਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਕਰਮ ਯੋਗ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਵੇਖਦੇ ਹਨ ਅਰਥਾਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੁਸਰੇ ਅਰਥਾਤ ਜੋ ਮੰਦ ਬੁੱਧੀ ਵਾਲੇ ਪੁਰਸ਼ ਹਨ ਉਹ ਖੁਦ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਜਾਣਦੇ ਹੋਏ ਦੁਸਰਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਅਰਥਾਤ ਤੱਤ ਦੇ ਜਾਣਨ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਸੁਣ ਕੇ ਹੀ ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਉਪਾਸਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਸੁਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਮਾਤਮ ਤੱਤ ਨੂੰ ਜਾਣ ਕੇ ਮੌਤ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚਤ ਰੂਪ ਨਾਲ ਪਾਰ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਰਥਾਤ ਅਮਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। 60 | ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਗੀਤਾ ਵਿੱਚ ਆਖੇ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਮਾਰਗਾਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ:
ਗਿਆਨ ਮਾਰਗ ਉਪਨਿਸ਼ਧਾਂ ਨੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਭਗਵਤ ਗੀਤਾ ਉਸੇ ਔਪਨਿਸ਼ਧਕ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਆਖਰੀ ਸੱਚ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਰਜੁਨ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇ ਤੂੰ ਗੰਭੀਰ ਅਪਰਾਧ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈਂ ਤਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ ਰੂਪੀ ਕਿਸ਼ਤੀ ਨਾਲ ਤੂੰ ਬੁਰਾਈ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਗਿਆਨ ਸਵੈ ਰੱਖਿਆ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹਤੱਵਪੂਰਨ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅੱਗ ਸਮੁਚੇ ਜੰਗਲ ਨੂੰ ਜਲਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਗਿਆਨ ਅਗਨੀ ਸਾਰੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਭਸਮ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ (3.26) ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਤਾਂ ਕਰਮ ਦੀ ਵਿਧੀ ਵੀ ਗਿਆਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਰਾਹੀਂ ਹਾਰਦੀ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ੱਕ ਅਤੇ ਅਗਿਆਨ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਰੂਪੀ ਕਿਰਪਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਭੇਦਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਆ ਕਾਂਡ ਅਤੇ ਯੁੱਗ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਗਿਆਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਗੀਤਾ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਭੌਤਿਕ ਯੁੱਗ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਗਿਆਨ ਯੁੱਗ ਕੀਤੇ ਚੰਗਾ ਹੈ, ਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਕਰਮ ਭਸਮ
