________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 3
ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਸੀ” ਜੈਨ - ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਸਾਧਨਾਵਾਂ ਵੈਦਿਕ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਸਾਧਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ। ਦੂਸਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਜੈਨ ਧਰਮ ਬ੍ਰਹਮ ਧਰਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਇੱਕ ਵਿਰੋਧੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ।
ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਦਾ ਇਹ ਵੈਦਿਕ ਸਿਧਾਂਤ ਕਾਫੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੈਨ ਧਰਮ ਨੂੰ ਇਕ ਵੇਦ ਧਾਰਮਿਕ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚਾਰ ‘ਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ। ਪਹਿਲੀ ਧਾਰਨਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਅਣਗਾਰਿਕ ਧਾਰਾ ਸ਼ਮਣ ਸਿਧਾਂਤ ਵੈਦਿਕ ਆਰੀਆ ਦੀ ਯੱਗ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਉਲਟ ਉਸੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਰੂਪ ਉਤਪੰਨ ਹੋਇਆ। ਦੂਸਰੀ ਧਾਰਨਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਵੈਦਿਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨਤਮ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਹੈ। ਤੀਸਰੀ ਧਾਰਨਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਉਪਨਿਸ਼ਧ ਜੈਨ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਹਨ। ਕੁੱਝ ਉਪਨਿਸ਼ਧ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕੁੱਝ ਵੈਦਿਕ ਸੂਤਰ ਗ੍ਰੰਥ ਵੀ ਜੈਨ ਧਰਮ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚੌਥਾ ਸਨਿਆਸ ਆਸ਼ਰਮ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਫਿਰਕੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਥਾਪਤ ਹੋਇਆ। ਆਓ ਇਹਨਾਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਦਾ ਪਰੀਖਣ ਅਸੀਂ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਕਰੀਏ। ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ
,
-
ਸ਼ਮਣ ਵਿਚਾਰ ਧਾਰਾ ਦੀ ਵੈਦਿਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਉਤਪਤੀ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਜਦ ਅਨਾਰੀਆ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵੈਦਿਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਸਭਿਅੱਤਾ ਜਾਂ ਹੜੱਪਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਮੁਲਿਆਂਕਨ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਗਿਆ। ਹੜੱਪਾ ਤੇ ਮੋਹਨਜੋਦੜੋ ਨਗਰਾਂ ਦੇ ਖੰਡਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਸਾਫ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਰੀਆ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਇਥੋਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪੱਛਮ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਕਸਤ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵੈਦਿਕ ਆਰੀਆ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪੁਰਾਤਨ ਵਿਦਿਆ ਦੇ
