________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 197 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ।
ਕਰਮ ਤੇ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਉਪਨਿਸ਼ਧਾਂ ਨੇ ਕਰਮ ਅਤੇ ਪੁਨਰ ਜਨਮ, ਆਤਮਾ ਤੇ ਮਾਂ ਵਿੱਚ ਏਕਤਾ, ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ, ਧਿਆਨ ਯੋਗ ਜਿਹੇ ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਮਾਰਗਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਵੈ ਅਨੁਭੁਤੀ ਦਾ ਪਾਠ ਦਿੱਤਾ। ਉਪਨਿਸ਼ਧਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮਹਾਂਰਿਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਗੁਪਤ ਅਨੁਭੂਤੀਆਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਅੰਤਮ ਸਵਰਗੀ ਪਰਮ ਆਨੰਦ ਅਤੇ ਪੂਰਨ ਗਿਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਮੁਲ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਆਤਮਾ ਸਰੀਰ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੂਰਨ ਜਨਮ ਹਿਣ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ? ਕਠੋ ਉਪਨਿਸ਼ਧ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁੱਝ ਜੀਵ ਸਰੀਰ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਗਰਭ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਅਪਣੇ ਕੰਮ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਰ ਥਾਂ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। 18 ਪੁਨਰਜਨਮ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਕਰਮ ਦੇ ਨੈਤਿਕ ਨਿਯਮ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਚਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮੁਕੱਦਰ ਜਾਂ ਈਸ਼ਵਰੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਨਾਲ, ਵਿਚਾਰ ਫਲ ਚਾਹੇ ਉਹ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਬੁਰਾ ਭੋਗਣਾ ਹੀ ਪਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਬੀਜੋਗੇ ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਕੱਟੋਗੇ। | ਦ ਆਰਨਿਕ ਉਪਨਿਸ਼ਧ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਭਾਗ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੋਂ ਆਏ ਸਨ ਉੱਥੇ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਆਤਮਾ ਅਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਿਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਖਾਲੀ ਕਰਮ ਹੀ ਬਾਕੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਰਮ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਬਾਕੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਆਰਤਭਾਗ ਅਤੇ ਯਾਗਵੱਲਯਕ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਕਰਮ ਦੇ ਰਹੱਸ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੋ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਰਮ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਉਹ ਵੀ ਕਰਮ ਸੀ। ਚੰਗੇ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਬਣਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੁਰੇ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਬੁਰਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।19
ਔਪਨਿਸ਼ਧਕ ਕਰਮ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਨੈਤਿਕ ਤੱਤਵ ਸਮਾਇਆ ਹੈ, ਸ਼ੁਭ ਕਰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਚੰਗਾ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਸ਼ੁਭ ਕਰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ
